آیین علم‌گردانی روستای سیه‌سران، ادای احترام به شهدای آزادمرد کربلا
آیین علم‌گردانی روستای سیه‌سران، ادای احترام به شهدای آزادمرد کربلا
عزاداری محرم یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های آیینی مسلمانان است. در این مراسم، ایرانیان و دیگر شیعیان جهان به مناسبت شهادت امام حسین، پیشوای سوم شیعیان به عزاداری می‌پردازند. امام حسین، مردی آزاده بود که در مقابل یزید، حاکم ظالم روزگار خود تسلیم نشد و در نهایت در حالی که به همراه خانواده‌اش، به دعوت مردم کوفه، به سوی آن سرزمین حرکت می‌کرد، به شهادت رسید. عزاداری‌های محرم که معمولا از یکم محرم شروع می‌شود و گاهی تا پایان ماه صفر (حدود 60 روز بعد) ادامه دارد، جلوه‌ای از احترام مردم برای امام حسین و علاقه آنان به ایستادگی در برابر ظالمان و ستمگران است.
در ایران سنت‌های بسیار زیادی در طول تاریخ، در رابطه با عزاداری‌های محرم شکل گرفته است. در هر منطقه از ایران، شکلی خاص از عزاداری رواج دارد و نمادها و ابزاری ویژه به کار گرفته می‌شود. در این بین، آذری‌زبانان ایرانی یکی از ویژه‌ترین عزاداری‌ها را برای امام حسین برگزار می‌کنند، به طوری که شور و عشق آنان به این پیشوای گران‌قدر تشیع، مثال‌زدنی و بی‌نظیر است. از جمله مشهورترین سنت‌های عزاداری در استان آذربایجان شرقی، آیین علم‌گردانی در روستای سیه‌سران است که در آن، مردم پرچم‌های مخصوصی را به نشانه آمادگی برای حمایت از راه و منش امام حسین بر می‌افرازند و به صورت دسته‌جمعی به عزاداری مشغول می‌شوند.
مشخصات جغرافیایی و جمعیتی روستاها
سه روستای سیه‌سران، زاویه و لیوارجان در شهرستان جلفا در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. در این میان روستای لیوارجان با حدود دو هزار نفر جمعیت، پرجمعیت‌ترین روستای شهرستان جلفا به شمار می‌آید. هر سه این روستاها، در یکی از شمالی‌ترین مناطق ایران و در نزدیکی رود ارس قرار دارند، مردمان آن به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند و شیعه دوازده‌امامی هستند. شغل غالب مردم این روستاها، کشاورزی است و محصولات زراعی و باغی مرغوبی از کشتزارهای آن به دست می‌آید.
جلفا با جمهوری آذربایجان و ارمنستان مرز مشترک دارد. در شهرستان جلفا آثار تاریخی زیادی وجود دارد که شمار قابل توجهی از آن‌ها به تاریخ و فرهنگ اقلیت ارمنی ساکن در آن باز می‌گردد. این شهرستان با تاریخ و فرهنگ دیرینه خود، صاحب آیین‌هایی منحصر به فرد است که در سبک زندگی و فرهنگ یگانه و غنی مردمان آن ریشه دارد. آیین علم‌گردانی نیز از جمله همین آیین‌هاست که هر سال در دهه اول محرم برگزار می‌شود.
ویژگی‌های آیین علم‌گردانی روستای سیه‌سران
در آیین علم‌گردانی روستای سیه‌سران، اهالی سه روستا در نهمین روز محرم (تاسوعا) گرد هم می‌آیند و علم‌هایی را به یاد شهدای کربلا به دوش می‌کشند. در میان این هفت علم، علمی که به نام حضرت ابوالفضل، برادر و علمدار امام حسین است، مهم‌تر به شمار می‌آید و بیش از پنج متر ارتفاع دارد.
در روزهای اول محرم، پس از آن که دسته عزاداری هر روستا شکل گرفت، علم‌ها یکی‌یکی به میدان محل تجمع مردم روستا وارد و در آن گردانده می‌شود. در نهایت، پیش از ظهر تاسوعا که در آن عزاداری مردم به یاد حضرت ابوالفضل صورت می‌گیرد، دسته عزاداری سیه‌سران به همراه هفت علم خود، به سوی لیوارجان حرکت می‌کنند. مردم لیوارجان نیز با هفت علم خود به استقبال آنان می‌روند. به محض رسیدن دو دسته عزاداری به یکدیگر، علم‌گردانان علم‌های خود را به نشانه احترام رو به جلو خم می‌کنند و بدین شکل، مراسم استقبال از عزاداران انجام می‌شود. به تعبیر مردم محلی، این حرکت به معنای روبوسی علم‌ها با یکدیگر است. بعد از برگزاری مراسم عزاداری مشترک، علم‌های روستای لیوارجان به بدرقه علم‌های روستای سیه‌سران می‌روند و آنان را راهی روستای خود می‌کنند.
بعدازظهر تاسوعا، این بار علم‌های لیوارجان به روستای سیه‌سران برده می‌شوند و مراسم مشابهی در آن جا برقرار می‌شود. شب‌هنگام نیز، در حالی که شب عاشورا فرا رسیده است، سه علم از روستای سیه‌سران به سوی روستای لیوارجان حرکت می‌کنند تا با سه علم از روستای لیوارجان، به سوی روستای زاویه به راه افتند. این علم‌ها نیمه‌های شب به زیارتگاه روستای زاویه می‌رسند و در حیاط آن، مراسم شب شهادت امام حسین و یاران ایشان برپا می‌شود. در این مراسم دو علم از روستای زاویه نیز حاضر می‌شوند.
ثبت ملی آیین علم‌گردانی
این آیین که در سه روستای شهرستان جلفا برگزار می‌شود، به نام «علم‌گردانی روستای سیه‌سران» به عنوان میراث ناملموس ملی ایران، در سال 2012 میلادی (1391 خورشیدی) به ثبت رسید.
| نام | آیین علم‌گردانی روستای سیه‌سران، ادای احترام به شهدای آزادمرد کربلا |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | جلفا |
| نوع | دینی |
| ثبت | ملی |
آداب و رسوم
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: