رقص آذری، نماد اصالت فرهنگ آذربایجان

کاوش در تاریخ آذربایجان، جلوه‌های فرهنگی متعدد آن در طول تاریخ را بسیار برجسته می‌کند. یکی از این جلوه‌ها، رقص آذری است؛ رقصی با تاریخی کهن که علاوه بر پرستش و نیایش، به عنوان بخشی از برنامه شکار، برگزاری مراسم شادی و عزا یا تدارک جنگ و تزریق روحیه حماسی، کاربرد داشته است.

تاریخچه رقص آذری

گونه‌های مختلف رقص آذری علاوه بر مناطق آذری‌زبان ایران، در ترکیه و قفقاز نیز رواج دارد. به عقیده کارشناسان قدمت رقص آذری به هشت هزار سال پیش می‌رسد. این رقص در طول تاریخ، متناسب با رویدادهای تاریخی، سبک‌های جدیدی به خود دیده و کاربردهای تازه‌ای پیدا کرده است. به نظر می‌رسد، رقص آذری در ابتدا، به عنوان بخشی از آیین‌های نیایش به وجود آمده باشد و سپس در همبستگی با شعر و سنت‌های آذری، به دیگر شئون زندگی آذری‌ها راه یافته باشد، تا جایی که امروز، رقص آذری را می‌توان در بیشتر مراسم و مناسبت‌های مردمان خطه آذربایجان مشاهده کرد.

ویژگی‌های رقص آذری

گستردگی مناطق محل سکونت آذری‌ها، به تنوع و غنای رقص آذری کمک کرده است، با این حال رقص محلی آذربایجان در مجموع، سبک و فرم خود را در گذر زمان حفظ کرده است.

معمولا رقص آذری در سه قسم اجرا می‌شود: اول به صورت سریع که در یک محیط دایره‌ای‌شکل انجام می‌شود، دوم با آواز و ملودی که در آن رقصنده در جای خود درجا می‌زند و به آهستگی می‌رقصد و سوم، روی دایره با شور و حرارت بسیار زیاد. رقص آذری به چابکی بسیار زیاد نیاز دارد.

رقصنده متناسب با مضمونی که می‌خواهد در رقص خود نشان دهد، حالت‌های مختلفی به بدن خود می‌دهد. برای مثال ممکن است گاهی روی پنجه و کاملا صاف بایستند تا چابکی خود را نشان دهد، یا ممکن است سینه سپر کند و قدرت و ابهت خود را به چشم دیگران بکشد. رقصنده گاهی پرش‌های بلندی می‌کند. این پرش‌ها ممکن است لحظه‌ای پس از نشستن رقصنده روی زمین اتفاق افتد و بارها تکرار شود. از این رو رقصنده باید برای اجرای برنامه، آمادگی بدنی بسیار مناسبی داشته باشد.

رقص لزگی

رقص آذری گونه‌های بسیار زیادی دارد، ولی مشهورترین آن‌ها که در تبریز و دیگر شهرهای آذری‌زبان ایران نیز جریان دارد، رقص لزگی است. این نوع رقص به خاطر حرکات تند و پیچیده‌اش، بسیار دیدنی است و به عنوان یک رقص بزمی و رزمی شناخته می‌شود. لزگی یکی از قدیمی‌ترین انواع رقص آذری است که پیدایش آن را به منطقه‌ای به همین نام در شمال جمهوری آذربایجان منسوب می‌کنند. لزگی با آهنگی سبک و پرش‌های آرام شروع می‌شود و در ادامه، با تند شدن ضرباهنگ، اجرا نیز سرعت پیدا می‌کند و با چرخش، پرش و حرکات اعضای مختلف بدن، پیچیده‌تر می‌شود. در رقص لزگی بیشتر حرکات با پاها انجام می‌شود و دست‌ها بیشتر برای هماهنگی و حفظ تعادل کاربرد دارد، ولی هنگامی که رقص به اوج خود می‌رسد، دست‌ها نیز حرکاتی تند‌تر به خود می‌گیرند. تندی این حرکات سبب شده بیشتر رقصندگان لزگی، اندامی لاغر داشته باشند تا بتوانند چابکی بهتری از خود نشان دهند.

معمولا در رقص لزگی، رقصنده لباسی مشکی و سرخ با چکمه‌هایی بلند و براق می‌پوشد و کلاهی از پشم سفید بر سر می‌گذارد. در نگاه اول چنین لباسی برای یک رقص سریع و پر تحرک، بیش از اندازه سنگین به نظر می‌رسد، با این حال این لباس سنتی نمادی از هویت بومی آذری‌هاست: قرمزی این لباس برای بیننده، از شور و هیجان رقصنده حکایت دارد. سیاهی این لباس نیز از کمال و رمزآلودگی مردمان آذری نشات گرفته است. سفیدی کلاه نشانه صادق بودن و اعتدال است و چکمه بلند، نشانه‌ای از آمادگی برای رزم و سلحشوری است.

به طور کلی گستردگی اجرای رقص لزگی به حدی است که انواع مختلف رقص‌های آذربایجان را با آن مقایسه می‌کنند. رقص‌هایی مانند آواری، توی یا اوزون دره، تا حد زیادی شبیه لزگی هستند.

نحوه اجرا

لزگی به صورت انفرادی یا گروهی به اجرا در می‌آید. گاهی این رقص به صورت دو نفره اجرا و به مسابقه‌ای برای نشان دادن چابکی و آمادگی بدنی تبدیل می‌شود. بعضی اوقات در اجرای لزگی، از چوب یا شمشیر استفاده می‌کنند. این ابزارها برای نشان دادن روحیه جنگاوری رقصندگان است.

اطلاعات

نام	رقص آذری، نماد اصالت فرهنگ آذربایجان
کشور	ایران
ناحیه	آذربایجان شرقی
نوع	هنری
ثبت	بدون ثبت