جشن تی‌تی، شکرگزاری برای رسیدن شکوفه‌ها

در جای‌جای ایران، می‌توان جشن‌ها و آیین‌هایی را یافت که بازتابی از تاریخ، باورها و سبک زندگی مردم‌اند. این آیین‌ها، هر یک متأثر از فرهنگ بومی و جغرافیای خاص منطقه، شکل و جلوه‌ای منحصر به خود گرفته‌اند. در دل کوه‌های البرز، نزدیک به قله‌ باشکوه دماوند، در «رینه»، از توابع شهرستان آمل، جشنی برگزار می‌شود که با نام «تی‌تی» شناخته شده است؛ آیینی که پیوندی دیرینه میان طبیعت، زندگی، برکت و باروری را گرامی می‌دارد. جشن تی‌تی در اصل آیینی زنانه است؛ جشنی که مرز میان اسطوره و واقعیت را در می‌نوردد و رابطه‌ای عمیق و درونی میان انسان و طبیعت را به نمایش می‌گذارد.

رینه در کجا قرار دارد؟

رینه شهری کوچک است که مردمانی از تبار طبری در آن زندگی می‌کنند. فاصله رینه از تهران به 110 کیلومتر می‌رسد. دسترسی به این شهر ازجاده هراز طظض1شمیسر است. این شهر در ارتفاع 2400 متری از سطح دریا قرار دارد و نزدیک‌ترین شهر به قله دماوند، بلندترین قله ایران محسوب می‌شود. کوهنوردانی که قصد دارند از مسیر جنوبی به دماوند سفر کنند، باید از رینه بگذرند. وجود چشمه‌های آب گرم، رینه را به یک مقصد دلخواه برای گردشگران تبدیل کرده است. دمای آب این چشمه‌ها به 60 تا 70 درجه سانتی‌گراد می‌رسد و آب آن‌ها برای امراض عضلانی و مفصلی مفید است. اقامتگاه‌های موجود در رینه عمدتا در نزدیکی چشمه‌های آبِ گرم این شهر قرار دارند.

رینه از مناطق ییلاقی آمل است که در آن درختان سیب، گیلاس، آلبالو، گردو، زردآلو، آلو، فندق و گلابی می‌رویند. از این رو بهترین وقت سفر به آن، بهار و تابستان است، زمانی که طبیعت منطقه در اوج زیبایی قرار دارد و منظره کوه دماوند، از همیشه دیدنی‌تر است. عمده درآمد مردم شهر از باغداری و فروش میوه‌های حاصل از این درختان است. به همین سبب فصل بهار که مصادف با شکوفه‌کردن این درختان است، برای مردم رینه وقت شکرگزاری و طلب محصول از خداوند متعال است.

ریشه‌های تاریخی و فرهنگی جشن تی‌تی

«تی‌تی» در زبان مازندرانی به معنای «شکوفه» یا «گل کوچک» است. از همین نام می‌توان ریشه‌های نمادین این آیین را فهمید. برخی روایت‌های عامه تی‌تی را موجودی افسانه‌ای یا یک شخصیت اسطوره‌ای از جنس زن می‌دانند که هر سال در فصل بهار، زمین را شکوفا می‌کند. بدین ترتیب تی‌تی نه تنها به شکوفه درختان، بلکه به باروری و زایش زمین و شادابی طبیعت نیز اشاره دارد. از نظر تاریخی، برخی پژوهشگران جشن تی‌تی را بازمانده‌ای از آیین‌های باستانی و مربوط به الهه‌های باروری و زمین می‌دانند. در باورهای کهن ایرانی می‌توان نشانه‌هایی از اعتقاد به نقش واسطه زنان میان انسان و نیروهای طبیعت مشاهده کرد که به آنان قدرت باروری و حیات‌بخشی می‌دهد.

شیوه برگزاری جشن تی‌تی

جشن تی‌تی رینه هر سال در فصل بهار، همزمان با شکوفه زدن درختان برگزار می‌شود. محل برگزاری جشن در دامن طبیعت، در نزدیکی چشمه‌های آب گرم در ارتفاعات رینه است. این جشن اصالتا یک جشن زنانه محسوب می‌شود ولی مردان نیز در آن حضور دارند. زنان رینه در روز برگزاری جشن لباس رنگارنگ سنتی بر تن می‌کنند و خوراکی، نان محلی و آذوقه‌ای ساده با خود برمی‌دارند. بخشی از این خوراکی‌ها با هدف برآورده شدن حاجات، به به صورت نذری میان افراد تقسیم می‌شود. در طول مراسم آوازهای محلی به صورت فردی یا دسته‌جمعی خوانده می‌شود. اجرای بازی‌های زنانه و رقص‌های محلی و بازگو کردن داستان‌هایی درباره افسانه تی‌تی یا روایت‌هایی از زندگی در زمان‌های گذشته، از جمله برنامه‌های این جشن است. 

با وجود قدمت چند صد ساله این جشن، اجرای آن تا دهه گذشته رو به افول نهاده بود، با این حال از چند سال قبل جشن تی‌تی دوباره احیا شده و امروزه آن را به صورت یک جشنواره برپا می‌کنند. در این مراسم برنامه‌هایی همچون کشتی لوچو (کشتی محلی مازندران) و بازی‌های محلی به اجرا در می‌آید. گاهی برخی اهالی، مراسم‌هایی همچون جشن عروسی را نیز همزمان با این آیین برگزار می‌کنند. اجرای سبک‌های مختلف موسیقی مازندرانی همچون امیری‌خوانی (مربوط به شرق استان) و کتولی (موسیقی آوازی مازندران) دیگر برنامه‌های این جشن به شمار می‌آید.