سی و ششمین روز بهار، روز خاص مردم اسفنجان
سی و ششمین روز بهار، روز خاص مردم اسفنجان
انسان در تعامل با طبیعت، از گذشته‌های بسیار دور سنت‌ها و آیین‌هایی به وجود آورده است. این آیین‌ها نشانه‌ای از هم‌زیستی دیرینه انسان با عناصر طبیعی و اعتقاد آنان درباره اثرات رفتارشان در رویدادهای طبیعی است. از این رو شناخت آن‌ها می‌تواند ابعاد مختلف زندگی جوامع مختلف در طول تاریخ را عیان کند. شاید در ایران بتوان نوروز را یکی از بزرگ‌ترین آیین‌های مرتبط با طبیعت دانست، با این حال آیین‌های بسیار زیاد دیگری نیز در مناطق مختلف ایران شکل گرفته است. جشن سی و ششمین روز بهار در روستای اسفنجان آذربایجان شرقی، یکی از همین آیین‌هاست که با آداب مخصوصی انجام می‌شود.
اسفنجان در کجا قرار دارد؟
اسفنجان یکی از روستاهای شهرستان اسکو استان آذربایجان شرقی است. این روستا حدود چهار هزار نفر جمعیت دارد و در مسیر شهر اسکو به روستای گردشگری کندوان، در فاصله سه کیلومتری این شهر واقع شده است. گفته می‌شود آب و هوای خوب روستا در اسفندماه (ماه مارس) که با آب شدن برف و جاری شدن آب‌های سطحی همراه است، عامل نامیده شدن این روستا به «اسفنجان» است. اسفنجان مزارع کشاورزی پرباری دارد.
آیین جشن سی و ششمین روز بهار
در زبان ترکی آذربایجانی، آیین سی و ششمین روز بهار را «اوکوز قربانی» به معنی «قربانی گاو» می‌گویند. این آیین را در روز پنجشنبه برگزار می‌کنند و اگر سی و ششمین روز بهار با پنجشنبه مصادف نباشد، آن را در نزدیک‌ترین پنجشنبه به اجرا در می‌آورند.
دو سه روز مانده به اجرای مراسم، بزرگان روستا با گشتن در بین مردم، پول‌هایی را که آنان می‌خواهند به این مراسم اختصاص دهند، جمع می‌کنند. سپس با این پول، یک گاو نر بزرگ می‌خرند. صبح روز اجرای مراسم، گاو را محله به محله می‌گردانند تا اهالی روستا، هدایای خود را به آن پیشکش کنند. این هدایا ممکن است تکه‌های پارچه یا خوراکی‌هایی مانند نان محلی و گردو باشد.
پس از آن که گاو را در روستا گرداندند، آن را به قنات «عیدآباد» که در گویش محلی «عید آوا» گفته می‌شود، می‌برند تا به او آب بدهند. بعد از آن گاو را از روستا خارج می‌کنند و در حالی که مردم نیز پشت سرش راه افتاده‌اند، به زیارتگاهی به نام «پیر حسن» یا «پیر سنگ» که روی یک تپه قرار دارد، می‌برند. پیشاپیش حرکت، فردی یک علم، موسوم به «علم دستمال» را حمل می‌کند. گاو را سه دور پیرامون این زیارتگاه می‌گردانند و در این حین، هدایایی را که از سوی مردم روستا جمع شده، بین بچه‌ها پخش می‌کنند. در نهایت گاو را برای قربانی به بالای یک تپه می‌برند. این تپه در فاصله‌ای کم از محلی به نام «نشانگاه» قرار دارد. اهالی روستا معتقدند خون گاو، پس از قربانی باید به نشانگاه برسد. برای این منظور معمولا جوی کوچکی را پیش از قربانی درست می‌کنند تا خون گاو از آن جاری شود و به سوی نشانگاه برود. رسیدن خون به نشانگاه، نشانه‌ای از قبولی قربانی است، از این رو به محض رسیدن خون به این مکان، مردم با شور و شعف به یکدیگر تبریک می‌گویند.
گوشت گاو را پس از قربانی، در همان مکان قطعه‌قطعه می‌کنند و به روستا بر می‌گردانند تا با آن کوفته تبریزی درست کنند و همه مردم روستا را شام بدهند. به دلیل آن که جمعیت روستا زیاد است و احتمال دارد گوشت گاو قربانی برای درست کردن کوفته تبریزی به اندازه همه آنان کفایت نکند، ممکن است به همراه گاو قربانی، چند گاو یا گوساله دیگر را نیز قربانی کنند. مردم این روستا همگی از همین غذا می‌خورند تا نشان دهند تفاوت‌های ظاهری مانند ثروت و سطح زندگی قابل چشم‌پوشی است. حتی کسانی که از روستا مهاجرت کرده‌اند، برای شرکت در این مراسم باز می‌گردند. برخی که امکان حضور در مراسم را پیدا نمی‌کنند، به خویشان خود سفارش می‌کنند اندکی از کوفته را برایشان نگه دارند تا بتوانند با خوردن آن، به نوعی در این آیین حضور یافته باشند.
تاریخچه و ریشه آیین سی و ششمین روز بهار
گفته می‌شود در زمان‌های دور، در این روز، در حالی که درختان روستا پر از شکوفه بوده‌اند، بادی شدید می‌وزید و محصولات را از بین می‌برد. پیرزنی از اهالی روستا خواب دید که این باد از محل «نشانگاه» می‌وزد و باید در آن قربانی صورت گیرد تا باد، به محصولات آسیب نرساند. از این رو مراسمی درست شد که امروز در قالب قربانی گاو قابل مشاهده است.
برخی معتقدند این رسم کهن به پیش از سلام باز می‌گردد و در زمانی ریشه دارد که مردم به آیین میتراییسم اعتقاد داشتند.
ثبت ملی آیین سی و ششمین روز بهار
این جشن در سال 2010 میلادی (1389 خورشیدی) در فهرست میراث ناملموس ایران ثبت شد تا وجوه مردم‌شناسانه و فرهنگی آن بیش از پیش به همگان معرفی شود.
| نام | سی و ششمین روز بهار، روز خاص مردم اسفنجان |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | اسکو |
| نوع | سایر |
| ثبت | ملی |
آداب و رسوم
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: