موزه ایلخانان مراغه روایتگر دوره‌ای که مراغه در اوج بود

موزه‌ها نمایان‌گر فرهنگ و سبک زندگی مردمان هر سرزمین هستند و در آن‌ها زبده‌ترین آثار مربوط به هر تمدن گرد می‌آید. در مراغه که به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای استان آذربایجان شرقی شناخته می‌شود، موزه‌ای با نام «موزه ایلخانان» در کنار آرامگاه اوحدی مراغه‌ای، یکی از نام‌آورترین ادیبان این شهر، به وجود آمد. ساختمان موزه و آرامگاه، در بین سال‌های 1974 تا 1978 میلادی (1353 تا 1357 خورشیدی) ساخته شده است.

دوره حکومت ایلخانان مغول (قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی) برای مراغه اهمیت فراوان دارد، زیرا این شهر در این دوره رونق پیدا کرد و به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد. بسیاری از آثار تاریخی بر جا مانده در این شهر که برخی از آن‌ها جزء برترین میراث تاریخی ایران به شمار می‌آیند، در این دوره بنا شده است.

تاسیس و کارکرد موزه ایلخانان مراغه

موزه ایلخانان در سال 1984 میلادی (1363 خورشیدی) بنیان‌گذاری شد. در سال 1996 میلادی (1375 خورشیدی) این موزه به دلیل اهمیت سلسله ایلخانان در تاریخ مراغه، به عنوان موزه تخصصی ایلخانان نامگذاری شد. در حال حاضر در این موزه آثار ارزشمندی از دوره ایلخانان به نمایش درآمده است که چندین قطعه از سفال، کاشی و ظروف، سکه‌های دوره ایلخانی، اشیای شیشه‌ای و فلزی و چند نسخه خطی، از آن جمله‌اند. در بخشی از موزه که به بخش «کتابت» شهرت دارد، نمونه‌هایی از قرآن‌های چندصد ساله دیده می‌شود. یکی از این قرآن‌ها جزء نخستین قرآن‌هایی است که ترجمه شده است. این قرآن تزئیناتی زرنگار دارد و روی کاغذهایی نوشته شده که محصول کشور چین است.

البته در موزه ایلخانان اشیایی از دیگر دوره‌های تاریخی ایران نیز وجود دارد. برخی از این اشیا به دوره‌های ساسانیان و اشکانیان (پیش از میلاد) و صفویه (قرن هفدهم میلادی) باز می‌گردد. کتیبه‌ها و ستون مسجد تیموری شیخ بابا، گلوله توپ افشاری (قرن هجدهم میلادی)، برخی آثار مربوط به رصدخانه و گنبد تاریخی مراغه، چند شیء از دوران پیش از تاریخ و سکه‌هایی مربوط به سده‌های سوم میلادی، از برجسته‌ترین اشیای این موزه به شمار می‌روند.

مجموعه سکه موزه ایلخانان مراغه

موزه ایلخانان یکی از بزرگ‌ترین و جامع‌ترین مجموعه مسکوکات دوره ایلخانی را در خود دارد. در دوره ایلخانان گاهی سکه‌هایی برای گرامیداشت برخی مناسبت‌ها یا توزیع در جشن‌ها ضرب می‌شد و سکه‌های مسی، در معاملات روزانه رواج داشت. در آن دوره در مراغه، تبریز و سلطانیه مهم‌ترین ضراب‌خانه‌های دولتی دایر بود. در بیشتر سکه‌های دوره ایلخانان از نقوش اسلامی نظیر آیات قرآن، نام خلفای راشدین و ائمه تشیع استفاده می‌شد.

مجموعه سفال موزه ایلخانان مراغه

سفالگری به عنوان یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین هنرهای دستی دوره ایلخانی محسوب می‌شود. پیشرفت سفالگری در این دوره به اندازه‌ای بود که می‌توان آن را عصر طلایی سفالگری دانست. در این دوره تزئینات و فنون بیشتری در سفالگری به کار گرفته شد. در سفال‌های دوره ایلخانی نقوش هندسی، نقوش گیاهی، طرح‌های اسلیمی، تصاویر افراد در حین شکار یا در مجلس بزم، تصاویری از غزال، ماهی و پرندگان و خوش‌نویسی‌هایی از اشعار و ضرب‌المثل‌های فارسی دیده می‌شود. اشیای لعابدار شفاف که روی آن تصویر حیوانی با سر انسان مشاهده می‌شود، از جمله آثار قابل توجه این بخش موزه است. وجود این ظرف نشان می‌دهد در دوره ایلخانی برخی نقوش و نمادها که در دوره پیش از اسلام در ایران مورد استفاده قرار می‌گرفت، مجددا مورد توجه واقع شده است.

بخش شیشه موزه ایلخانان مراغه

در برخی دوره‌ها، شیشه‌گری در ایران به حدی مورد توجه بود که باعث شد فنون جدیدی در این خصوص به کار گرفته شود، به طوری که شیشه‌گران ایرانی موفق شدند در فن شیشه‌گری سرآمد عصر خود شوند. با این حال در دوره ایلخانی شیشه‌گران ایرانی به مصر و شام رفتند و شیشه‌گری از رونق افتاد. در موزه ایلخانان مراغه، برخی نمونه‌های ظروف و اشیای تزئینی شیشه‌ای در این عصر به نمایش درآمده که در نوع خود نادر هستند.

بخش فلز موزه ایلخانان مراغه

در این بخش موزه ایلخانان مراغه، اشیایی به نمایش درآمده که از پیشرفت هنر فلزکاری در دوره ایلخانان حکایت دارد. انواع پیه‌سوزهای مفرغی و شمعدان‌های برنزی که ریخته‌گری شده و با قلم‌زنی و طلاکوبی تزئین شده، در این بخش قابل مشاهده است.