موزه دریانوردی خلیج فارس، نمایشگاهی از تجهیزات و وسایل دریانوردی

خلیج فارس پهنه‌ای آبی به وسعت بیش از 250 هزار کیلومتر مربع، با طول حدود 900 کیلومتر و عرض متوسط 250 کیلومتر است. این خلیج با متوسط عمق نزدیک 50 متر، پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون، سومین خلیج پهناور جهان محسوب می‌شود. خلیج فارس از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند راه دارد. بر اساس نظر زمین‌شناسان، خلیج فارس با فرورانش صفحه عربستان در زیر رشته‌کوه زاگرس به وجود آمده و از 15 هزار سال پیش، به دلیل بالا آمدن آب دریاها به خاطر عقب‌نشینی یخچالی هولوسن آب به آن وارد شده است. سواحل شمالی خلیج فارس به طور کامل در حوزه جغرافیای سیاسی ایران تعریف می‌شود. این خلیج همواره در تاریخ و تجارت ایران اهمیت حیاتی داشته است و یکی از دلایلی که آن را از دوران باستان «خلیج فارس» نامیده‌اند، احاطه ایرانیان بر آن و نقش فراوان این پهنه آبی در زندگی مردمان جنوب ایران بوده است. در شهرهای ساحلی خلیج فارس، چندین موزه برای نمایش جنبه‌های مختلف زندگی و تاریخ مردمان حاشیه این پهنه آبی مشغول فعالیتند که از آن میان «موزه دریانوردی خلیج فارس» را باید یکی از جذاب‌ترین‌ها دانست.

موزه دریانوردی خلیج فارس، پیشینه و معماری
تا چند قرن پیش، انگلیسی‌ها با حضور در سواحل جنوبی ایران تلاش داشتند نبض تجارت خارجی در خلیج فارس را در دست گیرند. از این دوره تاریخی به جز خاطراتی از رفتارهای غیر انسانی و سلطه‌گرانه انگلیسی‌ها و پایمردی و شجاعت مردمان جنوب ایران در مقابل آنان، چند اثر تاریخی نیز برجا مانده است. «عمارت کنسولگری انگلیس» و «عمارت کلاه‌فرنگی» یا «سرکنسولگری» از جمله همین آثار هستند که در قالب یک مجموعه ساخته شدند. این دو عمارت امروز در منطقه سبزآباد قرار دارد و مکان برپایی موزه دریانوردی خلیج فارس است. بر اساس اسناد موجود این مجموعه در سال 1858 میلادی (1273 خورشیدی) کار خود را آغاز کرد و تا سال 1946 میلادی (1325 خورشیدی) محل استقرار نمایندگان سیاسی و نظامی انگلیس بود. در این سال با پایان یافتن جنگ جهانی دوم، نمایندگی انگلیس در خلیج فارس به بحرین انتقال یافت و این دو عمارت به دولت ایران سپرده شد.
در ساختمان ترکیبی از عناصر معماری ایرانی و طراحی اروپایی دیده می‌شود. در واقع با وجود آن که دولت انگیس بانی ساخت بنا بود، معماران بوشهری آن را اجرا کرده‌اند؛ همان طور که دیگر بناهای متعلق به دولت‌های خارجی، از جمله کنسولگری آلمان نیز به همین شیوه احداث شده است. از سال 1999 میلادی (1378 خورشیدی) این عمارت به موزه تبدیل شد و در آن انواع تجهیزات مرتبط با دریانوردی در کنار اسناد مربوط به خلیج فارس به نمایش درآمد. موزه در دو بخش خارجی و داخلی، مجموعه‌ای ارزشمند و بی‌مثال را گرد آورده است.
نمای کلی ساختمان بنایی دو بخشی را نشان می‌دهد که نسبت به یکدیگر زاویه‌ای 60 درجه می‌سازند و در یک کنج به هم نزدیک می‌شوند. ساختمان یک طبقه دارد و در بخش جنوبی آن یک ایوان ستون‌دار به چشم می‌خورد. بخش‌های بنا منفرد و برون‌گرا هستند و بر خلاف بسیاری از بناهای ایرانی، حیاط مرکزی ندارند. بخش‌هایی که دو ساختمان را به یکدیگر متصل می‌کند، در دوره‌های بعد ساخته شده است. بدین ترتیب الحاق چند فضا در طرفین دو عمارت موجب شده کل مجموعه به سمت بیرون گسترش پیدا کند. سنگ‌های مرجانی، گچ و ساروج اصلی‌ترین مصالح مورد استفاده در ساختمان هستند.

بخش‌ها و اشیای موزه دریانوردی خلیج فارس
تاریخ «خلیج فارس» با تاکید بر دریانوردی موضوع اصلی موزه است. در عمارت سرکنسولگری (کلاه فرنگی) چند سالن وجود دارد: سالن تاریخ، سالن مشاهیر، سالن وسایل و ظروف نقره، سالن مروارید و سالن راهبردی نیروی دریایی ارتش. نقشه‌های قدیمی مورد استفاده دریانوردان، ماشین‌های تایپ که در کشتی‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت، تجهیزات پزشکی کشتی‌های نظامی، ابزارهای فاصله‌سنج، دستگاه چاپ و برش و نمونک‌هایی از لنج‌های دریایی از جمله اشیای موزه به شمار می‌آیند. همچنین چندین ظرف نقره‌ای و سفالی که از کاوش‌های انجام‌شده در مناطق اطراف کشف شده و به دوره‌های مختلف تعلق دارد، در موزه به نمایش درآمده است.
در محوطه بیرونی موزه، شناورهای سطحی و زیرسطحی قابل مشاهده هستند. در مجموع شمار شناورهای به نمایش درآمده به 40 فروند می‌رسد. یک کشتی که در زمان ناصرالدین‌شاه (سلطنت از 1848 تا 1896 میلادی) خریداری شده و نخستین کشتی توپدار ایران محسوب می‌شود، از دیدنی‌ترین اشیای موجود در موزه است. این کشتی که «پرسپولیس» نام دارد، در سال 1858 میلادی (1277 خورشیدی) از آلمانی‌ها تحویل گرفته شد.