مسجد جامع خاروانا، مسجدی دو گنبدی با دیواره‌هایی سنگی
مسجد جامع خاروانا، مسجدی دو گنبدی با دیواره‌هایی سنگی
خاروانا یکی از بخش‌های شهرستان ورزقان در استان آذربایجان شرقی است. نام قدیمی این منطقه «کاروانا» بوده که به عبور و اتراق کاروان‌ها در این منطقه اشاره دارد. همین نام نشان می‌دهد منطقه از گذشته، از نظر ارتباطی، جایگاه مهمی داشته است، جایگاهی که باعث شده در آن مراکز اقامتی، خدماتی و فرهنگی شکل گیرد. مسجد جامع خاروانا، به عنوان محلی اصلی برای ارائه خدمات اجتماعی و فرهنگی و اجتماع مردم برای اجرای مناسک و مراسم دینی، در دوره ایلخانان ساخته شده، ولی از آن زمان تا کنون، چند بار به دلیل خرابی‌هایی که در بنا به وجود آمده، مرمت شده است. فاصله این مسجد با شهر ورزقان 70 کیلومتر است.
ویژگی‌ها و معماری مسجد جامع خاروانا
مسجد جامع خاروانا، به شکل مربع ساخته شده و دو گنبد و یک شبستان دارد. درون این گنبدها رنگ‌آمیزی شده است، با این حال نمای بیرونی آن‌ها به شکلی مرمت شده که به وجهه تاریخی بنا ضربه زده است. هر دو گنبد با آجر ساخته و وزن آن روی دیوارهای سنگی بار شده است. ستون‌ها هیچ تکیه‌گاه یا ستون مستقلی ندارند. عدم استفاده از ستون مستقل برای ساخت این گنبدها، یکی از موارد قابل توجه در ساخت آن‌هاست که چیره‌دستی و مهارت معماران آن را به نمایش می‌گذارد.
با وجود آن که در ساخت بنا، دو گنبد به هم متصل شده‌اند، از بیرون فضایی خالی بین آن‌ها دیده می‌شود. ساختار گنبدها از درون بنا به شکل نیم‌دایره به نظر می‌رسد.
با توجه به بافت کوهستانی منطقه، سنگ یکی از اصلی‌ترین مصالح در دسترس است و به همین دلیل، دیواره‌های این بنا با استفاده از سنگ ساخته شده است. سنگ‌های به کار رفته در دیواره‌ها، با کلاف‌های چوبی محکم شده‌اند. پنجره‌های گچی کوچکی نیز در دیواره‌ها دیده می‌شود که برای تهویه هوا و تامین نور محیط مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته با توجه به سرمای هوای منطقه، ابعاد این پنجره‌ها کوچک‌تر است تا گرما از درون مسجد به بیرون نشت نکند.
کتیبه‌های مسجد جامع خاروانا
یکی از ویژگی‌های مهم مسجد جامع خاروانا، وجود سه کتیبه در آن است که بر اساس یکی از آن‌ها، مسجد در دوره ایلخانان ساخته شده است. این کتیبه بر دیوار شمالی مسجد، در کنار محراب نصب شده و بر آن تاریخ 742 (هجری قمری، برابر با 1341 میلادی) نقش بسته است. محراب و کتیبه مجموعا از چهار قطعه سنگ تراش‌خورده درست شده‌اند.
دومین کتیبه به سال 1051 (هجری قمری، برابر با 1641 میلادی) و زمان سلطنت شاه صفی اول صفوی مربوط است، زمانی که دختران حاکم وقت منطقه، بایندر بیگ دیزماری به همراه زن دیگری به نام نازلو خاتون مسجد را مرمت کرده‌اند.
کتیبه دیگر به دوره ناصرالدین شاه باز می‌گردد و سال 1311 (هجری قمری، برابر با 1893 میلادی) را نشان می‌دهد. در این سال مسجد برای سومین بار، به صورت اساسی، توسط معماری به نام کربلایی احمد علی، مرمت شده است. چند سال پیش از این مرمت، این مسجد در جنگ‌های ایران و روسیه که در دوره فتحعلی‌شاه قاجار به وقوع پیوست، تخریب شده بود. گویا پیش از این رویداد، حوض و فواره‌ای در قسمت شرقی مسجد وجود داشته، ولی بر اثر درگیری‌ها از میان رفته است. هنوز هم می‌توان بقایای این حوض و فواره را در نزدیکی مسجد مشاهده کرد. این مجموعه با در نظر گرفتن شیب زمین در خاروانا ساخته شده و از یک سیستم لوله‌کشی قابل توجه برخوردار بود.
ثبت ملی مسجد جامع خاروانا
مسجد جامع خاروانا در سال 2019 میلادی (1398 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
| نام | مسجد جامع خاروانا، مسجدی دو گنبدی با دیواره‌هایی سنگی |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | ورزقان |
| نوع | دینی |
| ثبت | ملی |
جاذبه‌های گردشگری و اماکن
_crop.jpg)
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: