غارهای مراغه؛ پر رمز و راز و دیدنی با تاریخی کهن

نباید غارها را فقط به عنوان عوارضی طبیعی در دل زمین انگاشت. اهمیت غارها برای انسان بسیار زیاد است، زیرا این مکان‌ها نخستین خانه‌های اجداد ما بوده‌اند. بعدها با وجود آن که انسان ساختن خانه مسکونی را آموخت و به زندگی در شهرها و روستاها روی آورد، غارها اهمیت خود را حفظ کردند و گاهی به اماکنی مقدس یا محلی برای اجتماع تبدیل شدند. در دنیای مدرن هم غارها کشش و جذابیت خود را حفظ کرده‌اند، خصوصا برای آنان که به تاریخ‌نگاری، طبیعت‌گردی و غارنوردی علاقمندند. البته غارها برای نویسندگان داستان‌های ترسناک هم جذاب هستند، زیرا با محیط نمور و تاریک خود، بهترین محل برای زندگی و اختفای جانوران مخوف، اهریمنان و موجودات شیطانی به شمار می‌روند!
امروزه غارنوردی یک رشته تخصصی و پرطرفدار است که ورزش و ماجراجویی را با هم آشتی داده است! در نقاط مختلف ایران، غارهای زیادی وجود دارد که می‌تواند گزینه‌ای جذاب برای غارنوردان باشد. مراغه در شمال شرقی خاک ایران، یکی از مناطقی است که با برخورداری از غارهای متعدد و متنوع در دامنه‌هایی چشم‌نواز و پرجاذبه، مقصدی درخور و دلخواه برای علاقمندان به طبیعت‌گردی و غارنوردی است.

غارهای مراغه: هامپوئیل
غار هامپوئیل یکی از جذاب‌ترین و مشهورترین غارهای مراغه به شمار می‌آید که در نزدیکی روستایی به نام گشایش واقع است. مردم محلی به دلیل آن که این غار جایی برای لانه‌سازی و زندگی کبوتران است، آن را «غار کبوتر» نام نهاده‌اند. زمین‌شناسان زمان شکل‌گیری این غار آهکی را 150 میلیون سال پیش می‌دانند. محوطه داخلی غار سرشار از زیبایی‌های طبیعی است و چندین استالاکتیت و استالاگمیت بزرگ در آن دیده می‌شود. غارنوردی در غار هامپوئیل به خاطر وجود چاه‌های عمیق و حفره‌هایی پرشیب و مخوف بسیار دشوار است و به ورزیدگی و تجهیزات مناسب نیاز دارد. با این حال بخش‌های در دسترس غار به عنوان محلی برای حضور و استراحت طبیعت‌گردان به شمار می‌آید. در سال‌های اخیر مسیری برای دسترسی به غار ایجاد شده است تا گردشگران بتوانند با سهولت بیشتری از آن بازدید کنند. در پایین‌دست دامنه‌هایی که غار در آن واقع است، رودخانه زیبای «مردق» جاری است. ارتفاع غار از این رودخانه نزدیک 1600 متر است. کتیبه‌ای به زبان روسی که روی آن تاریخ 1925 میلادی (1346 خورشیدی) دیده می‌شود، از جالب‌ترین دیدنی‌های غار است. این غار در سال 2015 میلادی (1394 خورشیدی) در فهرست آثار طبیعی ملی ایران به ثبت رسید.

غارهای مراغه: قیرخ کوهول
بشر در زمان سکونت در غارها، تغییراتی در شکل و ظاهر آن ایجاد کرده است، مانند آن چه در قیرخ کوهول یا چهل غار مراغه دیده می‌شود. این مجموعه غارها در 20 کیلومتری شهر مراغه و در نزدیکی رودخانه «مغان‌جیق» واقع است. روستای مغان‌جیق در پنج کیلومتری و روستای «کهجوق» در سه کیلومتری این غارها قرار دارند. سه ورودی دست‌ساز با طاق‌های قوسی در غار‌ها ایجاد شده است که هر کدام به اتاق‌هایی جداگانه ختم می‌شوند. این اتاق‌ها با دهلیزهایی به هم وصل شده‌اند. گفته می‌شود قدمت سکونت انسان در این منطقه به عصر حجر باز می‌گردد.

غارهای مراغه: چپر
این غار بزرگ آهکی در 10 کیلومتری شمال شرق شهر مراغه و در شرق روستای «چوان سفلی» قرار دارد. مورخان معتقدند این غار یک سکونت‌گاه انسانی بوده و حائز اهمیت تاریخی است، از این رو مطالعاتی برای نقشه‌برداری و شناسایی بخش‌های مختلف آن صورت گرفته است. غار 200 متر طول دارد و در سه طبقه، تالارهای کوچک و بزرگ و دالان‌هایی پر پیچ و خم در آن دیده می‌شود.

غارهای مراغه: غارهای تپه رصدخانه مراغه
مراغه در دوره‌ای، پایتخت حکومت ایلخانان (قرون سیزدهم و چهاردهم میلادی) بود. در این دوره این شهر علاوه بر اهمیت سیاسی‌اش، به پایگاهی علمی نیز تبدیل شده بود. رصدخانه مراغه از جمله بناهای علمی مربوط به این دوره است که در آن کتابخانه‌ای عظیم به وجود آمده بود و دانشمندانی از ملیت‌های مختلف در آن حضور داشتند. امروزه بقایای رصدخانه بر بالای تپه‌ای مرتفع در نزدیکی روستای «طالب‌خان» واقع است و در اطراف آن، غارهایی با ساختار آهکی به چشم می‌خورند. این غارها علی‌رغم زیبایی خارق‌العاده، تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده‌اند. غارها به شکل جناغی حجاری شده‌اند. از قرار معلوم قدمت این حجاری‌ها به پیش از ورود اسلام به ایران (قرن هفتم میلادی) باز می‌گردد، ولی در دوره‌های بعد، خصوصا در زمان ایلخانان، تغییراتی در این فضاها به وجود آمده است تا به عنوان ساختمان‌های جانبی رصدخانه مورد استفاده قرار گیرند. این مجموعه غارها در سال 2003 میلادی (1382 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.