مسجد جامع کبیر نی‌ریز، مسجدی با معماری دوره پیش از اسلام
مسجد جامع کبیر نی‌ریز، مسجدی با معماری دوره پیش از اسلام
پس از ورود اسلام به ایران و گرویدن ایرانیان به اسلام، بسیاری از آتشکده کاربری خود را از دست داد. برخی از این آتشکده‌ها ویران و روی آن، مساجدی بنا شد. به عقیده برخی کارشناسان، مسجد جامع کبیر نی‌ریز که از قدیمی‌ترین مساجد ایران به شمار می‌آید، به همین شیوه و بر روی بقایای یک آتشکده قدیمی بنا شده است.
تاریخچه مسجد جامع کبیر نی‌ریز
در منابع به جا مانده از نیمه اول سده چهارم هجری قمری (قرن دهم میلادی)، به وجود مسجد جامع در نی‌ریز اشاره شده است. بر اساس تحقیقاتی که در کتاب «آثار ایران»، نوشته آندره گدار، معمار و باستان‌شناس فرانسوی به چاپ رسیده، معماری مسجد جامع کبیر به معماری بناهای دوره ساسانی شباهت دارد و می‌توان آن را بنایی بازمانده از سده‌های نخست ورود اسلام به ایران به شمار آورد. در طول چند قرن، مسجد بارها مورد مرمت قرار گرفته و بخش‌هایی نیز به آن افزوده شده است. مهم‌ترین مرمت‌های مسجد در دوره عضدالدوله دیلمی (سلطنت از 949 تا 983 میلادی)، سلجوقیان (از 1034 تا 1194 میلادی)، خوارزمشاهیان (1077 تا 1231 میلادی) و صفویان (1501 تا 1736 میلادی) صورت گرفته است.
معماری مسجد جامع کبیر نی‌ریز
این مسجد قدیمی‌ترین مسجد تک‌ایوانه ایران است. این شکل ساخت مسجد، تقلیدی مستقیم از آثار دوران ساسانیان (224 تا 651 میلادی) است. اصلی‌ترین بخش مسجد را ایوانی به طول 18 متر و عرض 7.5 متر تشکیل می‌دهد. این ایوان تا دیوار پشتی که محراب در آن قرار دارد، کشیده شده و در آن ناحیه، بن‌بست است. روبروی ایوان، یک حیاط مستطیلی وجود دارد که رواق‌ها و ایوان‌های شمالی آن در سال‌های بعد اضافه شده است. در شمال بنا نیز مناره‌ای قرار دارد که به عقیده کارشناسان، در همان دوره اولیه ساخت مسجد به وجود آمده است. در حال حاضر علاوه بر ایوان اصلی، یک ایوان شمالی نیز در بنا قابل مشاهده است. این ایوان در یکی از بازسازی‌هایی که در سال‌های 363 یا 460 یا 560 هجری قمری (973 یا 1067 یا 1164 میلادی) صورت گرفته، به بنا افزوده شده است.
ساخت طاق مسجد به اواسط قرن چهارم هجری مربوط می‌شود. شکل ساخت این طاق، از نوع شکسته ممتد است و در آن آجر و کاشی به کار رفته است. در جای‌جای بنا تزئیناتی با استفاده از گچ‌بری مشاهده می‌شود. تزئینات ایوان جنوبی متنوع‌تر و کامل‌تر است.
محراب مسجد، بر اساس کتیبه‌ای که در آن مشاهده می‌شود، در سال 973 میلادی به پایان رسیده است. به عقیده کارشناسان قدمت مسجد به پیش از این تاریخ بر می‌گردد. گچ‌بری‌های برجسته این محراب بسیار زیبا و بی‌نظیر است. در این گچ‌بری‌ها، نقوش هندسی، گل و گیاه و آیاتی از قرآن کریم به چشم می‌خورد.
کتیبه‌های مسجد جامع کبیر نی‌ریز
در مجموع چهار کتیبه در مسجد به چشم می‌خورد:
1. کتیبه‌ای درباره مرمت مسجد توسط شخصی به نام میرزا نظام که در دوره شاه سلیمان اول صفوی (سلطنت از 1666 تا 1694 میلادی) انجام شده است،
2. کتیبه‌ای مربوط به سال 1259 هجری قمری (1843 میلادی) که در دوره حکومت زین‌العابدین‌خان نی‌ریزی نوشته شده و در آن مطالبی درباره مالیات و وجوه دیوانی آمده است،
3. کتیبه‌ای که به سال 1300 هجری قمری (1882 میلادی) برمی‌گردد و متنی درباره مرمت بنا در زمان ناصرالدین‌شاه در آن درج شده است،
4. کتیبه مربوط به سال 947 قمری (1540 میلادی) و دوره شاه طهماسب صفوی که اسامی 12 پیشوای شیعیان در آن به شیوه گچ‌بری به چشم می‌خورد.
مسجد جامع کبیر نی‌ریز در کجا قرار دارد؟
این مسجد در شهر نی‌ریز استان فارس قرار دارد. فاصله این شهر با شیراز، حدود 200 کیلومتر است.
ثبت ملی مسجد جامع کبیر نی‌ریز
نام این مسجد در سال 1933 میلادی (1312 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران درج شد.
| نام | مسجد جامع کبیر نی‌ریز، مسجدی با معماری دوره پیش از اسلام |
| کشور | ایران |
| ناحیه | فارس |
| شهر | نی ریز |
| نوع | تاریخی,دینی |
| ثبت | ملی |
جاذبه‌های گردشگری و اماکن
Choose blindless
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: