میدان ساعت یزد و قدیمی‌ترین ساعت شهری ایران

اهمیت زمان در زندگی انسان بسیار زیاد است. انسان‌ها از گذشته‌های دور معیار‌ها و ابزارهایی برای اندازه‌گیری زمان اختراع کردند و آن را در طول تاریخ، بهبود بخشیدند. در برهه‌ای از تاریخ، زمانی که ساعت‌های بزرگ اختراع شدند، در شهرها سازه‌هایی مرتفع به وجود آمد تا ساعت‌هایی بزرگ روی آن نصب شود. این سازه‌ها معمولا در مناطق میانی و پرتردد شهر نصب می‌شدند تا مردم در هر جای شهر به آن دسترسی پیدا کنند و با نگاه کردن به آن، از ساعت مطلع شوند. امروزه با گسترش فناوری، اطلاع از وقت و ساعت به دشواری گذشته نیست، ولی این بناها هنوز هم در شهرها پا بر جا هستند و به عنوان آثاری تاریخی شناخته می‌شوند. در یزد، یکی از شهرهای کهن ایران، میدانی با عنوان میدان ساعت در بخشی قدیمی از شهر قرار دارد که در کنار چند بنای دیگر، مجموعه‌ای تاریخی و دیدنی را شکل داده است.

تاریخچه و ویژگی‌های میدان ساعت یزد
میدان ساعت یزد که به نام «وقت‌الساعت» یا «وقت و ساعت» نیز شناخته می‌شود، در خیابان بازار نو واقع شده است. برج واقع در این میدان را فردی به نام ابوبکر یزدی در سال 1893 میلادی (1272 خورشیدی) بنا کرد. از این حیث، این ساعت را می‌توان قدیمی‌ترین ساعت شهری ایران به شمار آورد. کار ساخت برج هفت سال طول کشیده است.
البته بنای اولیه این میدان بسیار کهن‌تر از دوره قاجاریه است. به گواه کتاب‌های تاریخی، در قرن هشتم هجری قمری (قرن چهاردهم میلادی)، سید رکن‌الدین قاضی، از دانشمندان و علمای بزرگ یزد که در همین محله زندگی می‌کرد، کتاب‌خانه و مدرسه‌ای در آن بنا کرد تا این محله به پایگاهی علمی تبدیل شود. نامیده شدن این میدان به «وقت‌الساعت» به خاطر آن بود که سید رکن‌الدین در آن جا تاسیسات نجومی و رصدی و تجهیزاتی به عنوان ساعت آفتابی مستقر کرده بود.
قرار گرفتن ساعت به عنوان یک ابزار جدید در برجی با ساختار و معماری تاریخی، نمادی از هم‌نشینی سنت و مدرنیته است. از نظر معماری، برج ساعت با اصول معماری قاجاری (قرن نوزدهم) ساخته شده است. استفاده از کاشی‌های هفت‌رنگ، ساخت طاق جناقی بلند و مقرنس‌هایی که به عنوان تزئین بیرونی به کار رفته، از جمله ویژگی‌های معماری بنا محسوب می‌شود. برج پلانی چهارضلعی دارد و بر بالای آن، در چهار طرف، چهار صفحه ساعت قرار داده شده است. ارتفاع این برج آجری به 25 متر می‌رسد. هنوز هم با وجود گذشت ده‌ها سال از تاسیس برج، ارتفاع آن نسبت به سازه‌های اطراف بیشتر است و به راحتی از فاصله‌ای دور قابل مشاهده است.

دیدنی‌های اطراف میدان ساعت یزد
از آن جا که برج ساعت یزد در یکی از قدیمی‌ترین محلات شهر واقع است، آثار دیدنی بسیاری در اطراف آن قرار دارد. در کنار برج ساعت یزد، آب‌انبار میدان ساعت نیز قرار گرفته است. این آب‌انبار را فردی به نام «خواجه امیر استرآبادی» بنا کرده است. تاریخ ساخت بنا به 1709 میلادی (1121 هجری قمری) باز می‌گردد. آب‌انبار 49 پله و چهار بادگیر دارد.
مسجد جامع یزد مهم‌ترین مکان در نزدیکی میدان ساعت است. این مسجد زیبا، با مناره‌های رفیعش یکی از نمادهای شهر یزد به شمار می‌رود. تاسیس و تکمیل بنا در سه مرحله، در طول حدود 10 قرن صورت گرفته است. فضای کلی این مسجد در زمینی به ابعاد 104 در 99 متر ساخته شده است. بقعه سید رکن‌الدین قاضی، خانه و مسجد وزیر، خانه حضیره‌ای، خانه سید علی محمد وزیری، آب‌انبار وزیر، خانه شکوهی، مسجد شیخی‌ها و حسینیه وقت‌الساعت دیگر بناهای تاریخی و دیدنی نزدیک میدان ساعت یزد هستند. همچنین موزه آب یزد در فاصله کمی از میدان، قرار گرفته است. این موزه نمایشگاهی از تجهیزات و فناوری آبرسانی و حفر قنات در سده‌های گذشته است.

ثبت ملی میدان ساعت یزد
این بنا در سال 1999 میلادی (1378 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.