آرامگاه حافظ، محل اجتماع دوست‌داران فرهنگ فارسی

حافظ یکی از بزرگ‌ترین شاعران پارسی‌گوی است که در قرن چهاردهم میلادی زیست. وی در شیراز به دنیا آمد و در همان شهر هم از دنیا رفت. آرامگاه حافظ که «حافظیه» نیز نامیده می‌شود، یکی از مکان‌های دیدنی شیراز است و هر ساله بسیاری از فارسی‌دوستان در آن حضور پیدا می‌کنند.

حافظ که بود؟

خواجه شمس‌الدین محمد معروف به حافظ شیرازی، در زمانی می‌زیست که مغولان به ایران حمله کردند و کشتارهای وحشیانه‌ای به راه انداختند. شیراز به شکلی اعجاب‌آور به چشم مغولان نیامد و از وحشی‌گری‌های آنان در امان ماند، ولی باز هم زندگی برای نخبگانی که می‌خواستند آرای خود را به اطلاع عموم برسانند، بسیار دشوار بود، از این رو حافظ در سروده‌های خود به زبان تمثیل و کنایه روی آورد و بدین ترتیب زیباترین اشعار پارسی را سرود.

وی در اشعار خود به حافظ تخلص می‌کرد. تخلص امضای شاعران ایرانی است که معمولا آن را در بیت‌های پایانی غزل‌های خود می‌گنجانند. دلیل آن که حافظ این تخلص را برای خود برگزید، احاطه او بر قرآن کریم و انس او با این کتاب مقدس بود.

حافظ فرزند بازرگانی ثروتمند بود ولی پس از مرگش، حافظ و خانواده او در فقر زندگی کردند. از این رو وی مجبور بود سخت کار کند. او در جوانی در یک نانوایی کار می‌کرد، ولی همزمان به آموختن قرآن و ادبیات مشغول بود و توانست مهارتی بی‌نظیر به دست آورد.

نخستین بار فردی به نام محمد گل‌اندام، اشعار وی را پس از مرگش گردآوری و در کتابی به نام «دیوان حافظ» منتشر کرد. چیره‌دستی حافظ در سرودن شعر، آوازه او را به خارج از مرزهای ایران هم برد، تا جایی که در هند پیروانی پیدا کرد و حتی گوته، شاعر آلمانی، در آثار خود از او الهام گرفت.

حافظ پس از مرگش در سال 1389 میلادی، در گورستان شیراز دفن شد. این گورستان در محلی قرار داشت که به «گل‌گشت مصلی» معروف بود و در اشعار حافظ نیز از آن نام برده شده بود. هم‌اکنون مقبره‌ای در آرامگاه او ایجاد شده و قبرهای بسیاری پیرامون آن به چشم می‌خورد که برخی از چند قرن پیش باقی مانده است.

معماری آرامگاه حافظ

نخستین بار حدود 65 سال بعد از درگذشت حافظ، مقبره‌ای در آرامگاه وی ایجاد شد. این سازه با گنبدی ساخته شده بود. حوض بزرگی نیز در نزدیکی آرامگاه حافظ به وجود آمده بود که با آب رودخانه رکن‌آباد پر می‌شد. این بنا دو بار در قرن‌های هفدهم و هجدهم مرمت شد. ولی آن چه امروز به عنوان حافظیه یا آرامگاه حافظ شناخته می‌شود، بنایی باقیمانده از دوره زندیه است. کریم‌خان زند در اواخر قرن هجدهم، برای ادای احترام به حافظ روی قبر وی آرامگاهی بنا کرد که با هشت ستون و سقفی مسی ساخته شده بود. او سنگی مرمرین بر قبر حافظ قرار داشت که 270 سانتی‌متر طول، 80 سانتی‌متر عرض و 40 سانتی‌متر ارتفاع داشت. همین سنگ در حال حاضر نیز روی قبر حافظ قرار دارد. سقف آرامگاه حافظ تزئیناتی دل‌فریب دارد که با رنگ‌هایی نشاط‌بخش، درخششی اعجاب‌انگیز دارند.

آرامگاه حافظ در باغی واقع شده که در یک طرف آن، مقبره‌های خانوادگی و در یک طرف آن دیواری است که با چند طاق‌نما تزئین شده است. کاشت گل‌های زیبا و رنگارنگ در محوطه آرامگاه حافظ، زیبایی آن را دو چندان کرده است.

چند سال پس از ساخت مقبره توسط کریم‌خان، آندره گدار، طراح فرانسوی، در سال 1935 میلادی مامور شد طرحی برای توسعه باغ اطراف آرامگاه حافظ پیشنهاد دهد. وی در طراحی مجدد این آرامگاه، فضای باغ را گسترش داد تا پاسخگوی حضور جمعیت بیشتری باشد. بدین ترتیب باغ‌هایی که در همسایگی آرامگاه حافظ قرار داشت، از طریق چند در به آن متصل شدند. در طرح جدید ایوانی به طول 56 و عرض هفت متر با 20 ستون سنگی به ارتفاع پنج متر، به وجود آمد. اجرای طرح جدید سه سال به طول انجامید و نهایتا در 1938 میلادی به شکلی که امروز در معرض دید علاقمندان قرار دارد، در آمد.

باغ باصفا، مقبره قدیمی، ایوان وسیع و بخش‌های شمالی و جنوبی، قسمت‌های مختلف این آرامگاه را تشکیل می‌دهد. هم‌اکنون دفتری به عنوان انجمن دوستداران حافظ نیز در نزدیکی آرامگاه وی مشغول فعالیت است.

ثبت ملی آرامگاه حافظ

حافظیه یا آرامگاه حافظ در سال 1975 میلادی (1354 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

اطلاعات

نام	آرامگاه حافظ، محل اجتماع دوست‌داران فرهنگ فارسی
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	شیراز
نوع	تاریخی
ثبت	ملی