پل قشلاق سنندج، اثری ارزشمند بر روی رودخانه‌ای آرام

استان کردستان یکی از استان‌های کوهستانی ایران است و رودهای بسیاری در آن جریان دارد. رود قشلاق یکی از همین رودخانه‌هاست که از نزدیکی سنندج می‌گذرد. روی این رودخانه، پلی احداث شده که به پل قشلاق معروف است. این پل که پنج کیلومتر از سنندج فاصله دارد، «پل شیخ» نیز خوانده می‌شود و از نظر معماری به «سی و سه پل اصفهان» شباهت دارد. یکی دیگر از نام‌هایی که این پل به آن خوانده می‌شود، «پل قلیچیان» است. این نام به دلیل قرار گرفتن پل در مسیر ارتباطی روستاهای باباریز و قلیچیان روی آن گذاشته شده است.

رود قشلاق

رود قشلاق یکی از رودهایی است که در ادامه مسیر خود، به همراه رودهای دیگری مثل گاورود، گردلان، پژوا، گاران، شویشه و رزاب، رودخانه‌ای به نام سیروان را تشکیل می‌دهد. سیروان با حدود 213 کیلومتر طول و 8.2 میلیارد متر مکعب آب در جریان، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه کردستان است که با عبور از خاک ایران، به عراق وارد می‌شود.

رودخانه قشلاق

طول رود قشلاق که یکی از آبریزهای اصلی رود سیروان است، به حدود 45 کیلومتر می‌رسد. قشلاق از شمال به جنوب جریان دارد و از شرق سنندج می‌گذرد و در فاصله 20 کیلومتری این شهر، در محل روستایی به نام «بزلانه» به رودخانه گاورود می‌پیوندد.

تاریخچه پل قشلاق

این پل در قرن هفدهم، در زمان حکومت صفویه، به سفارش شاه صفی و توسط سلیمان‌خان اردلان، حاکم وقت کردستان بنا شده است. یک کتیبه در بدنه پل به چشم می‌خورد که مربوط به زمان احداث پل است و تاریخ 1184 قمری (برابر با 1770 م.) را نشان می‌دهد.

بعدا در چند دوره مرمت‌هایی روی آن صورت گرفته تا کارایی پل حفظ شود. نخستین مرمت این پل به دوره قاجاریه (1796 تا 1925 م.) و دوران حکمرانی امان‌الله‌خان اردلان بر کردستان بر می‌گردد.

در سال 1852 م. نیز شخصی به نام «میرزا رضا وزیر کردستانی» پل را مجددا مورد مرمت قرار داده است. در این سال به دلیل آسیب‌های زیادی که به پل وارد شده بود، مرمتی اساسی روی آن صورت گرفت. ابعاد عملیات عمرانی میرزا رضا به اندازه‌ای بوده که برخی اعتقاد دارند او ابتدا پل را تخریب کرده و سپس از نو ساخته است.

20 سال بعد مجددا عملیاتی برای مرمت پل آغاز شده است. تاریخ دقیق این عملیات روی سنگ‌نوشته‌ای که در کنار پل نصب شده، قابل رویت است. مسئول سومین مرمت پل قشلاق فردی به نام «ناظم الایاله میرزا حسین‌خان» بوده است. یک بار دیگر نیز فردی به نام «شیخ شکرالله شهبازی» آن را مرمت کرده و به همین دلیل، پل به «پل شیخ» نیز معروف شده است.

معماری پل قشلاق

این پل 78 متر طول و سه متر عرض دارد. آب از زیر شش دهانه پل که به صورت طاغ‌های جناغی ساخته شده، عبور می‌کند. از بین دهانه‌ها، دو دهانه کناری کوچک‌تر هستند و از غرب به شرق، اندازه دهانه‌ها از 20.2 متر به 20.4 متر می‌رسد. ارتفاع بالاترین نقطه طاغ‌ها از آب رودخانه به 5.2 متر و ارتفاع بالاترین نقطه پل از آب، به 6.4 متر می‌رسد.

معماری پل قشلاق شبیه سی و سه پل اصفهان است

در ساخت پل از آجرهای مکعبی به ابعاد 25 سانتی‌متر استفاده شده است. در میان آجرها نیز ملات قدیمی ایرانی به نام ساروج به کار رفته است. کف پل نیز سنگفرش شده تا در هنگام عبور درشکه و چارپایان، از استحکام کافی برخوردار باشد.

ساختار معماری پل قشلاق، علاوه بر استحکام پل، آن را به عنوان یکی از نمونه‌های خوب ساخت پل در دوران صفویه مطرح کرده است. برخورداری از قوس‌های زیبا که به صورت رومی و جناغی روی پل به وجود آمده، زیبایی چشم‌نوازی به آن بخشیده است. همین ویژگی‌ها در کنار طبیعت سرسبز اطراف پل، سبب شده مردم محلی به عنوان یک تفرجگاه از پل قشلاق استفاده کنند.

پل قشلاق از نمای بالا

در دو سوی معبر ورودی پل، دو جان‌پناه به ارتفاع نیم متر مشاهده می‌شود که برای در امان ماندن از سیل کاربرد دارد. دو دسته موج‌گیر هم برای از بین بردن سرعت آب در هنگام طغیان طراحی شده است. موج‌گیرهای شمالی به شکل مثلثی و موج‌گیرهای جنوبی، دوار هستند.

ثبت ملی پل قشلاق

پل قشلاق در سال 1999 میلادی (1378 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

اطلاعات

نام	پل قشلاق سنندج، اثری ارزشمند بر روی رودخانه‌ای آرام
کشور	ایران
ناحیه	کردستان
شهر	سنندج
نوع	تاریخی
ثبت	ملی