خانه حاج آقا علی رفسنجان، بنای خشتی عظیم با طراحی داخلی دیدنی

خانه حاج آقا علی رفسنجان، بنای خشتی عظیم با طراحی داخلی دیدنی

خانه حاج آقا علی رفسنجان، بنای خشتی عظیم با طراحی داخلی دیدنی
استان کرمان، از جمله مناطق تاریخی ایران است. در این استان شهرهای متعددی با تاریخ و جاذبه‌های تاریخی دیدنی وجود دارند که «رفسنجان» از جمله آن‌هاست. این شهر در شمال غرب استان قرار دارد و در فاصله 115 کیلومتری کرمان (مرکز استان) واقع شده است. عبور جاده ترانزیتی تهران به چابهار (در ساحل دریای عمان) از نزدیکی رفسنجان، یکی از عوامل رونق اقتصادی این شهر به شمار می‌رود. هر چند رفسنجان بیشتر با «پسته» مرغوب باغاتش شناخته می‌شود، چندین اثر تاریخی همچون بازار، آب‌انبار، مسجد، حمام، حسینیه و خانه تاریخی در آن وجود دارد که همه‌ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. در میان آثار تاریخی رفسنجان، «خانه حاج آقا علی» شهرت ویژه‌ای دارد، شهرتی که بیشتر به خاطر سبک معماری و فضای دلنشین و دیدنی آن است... این خانه تاریخی در روستای «قاسم‌آباد»، در شش کیلومتری رفسنجان قرار دارد.

تاریخچه و سرگذشت خانه حاج آقا علی
این خانه تاریخ در سال 1757 میلادی (1136 خورشیدی) ساخته شد. عملیات ساخت این خانه 14 سال طول کشید و در ساخت آن، معماران یزدی و رفسنجانی با هم همکاری کردند. گفته می‌شود در آن دوران این خانه به بزرگ‌ترین بنای خشتی مسقف جهان تبدیل شده بود. آن چنان که از نام خانه مشخص است، صاحب آن فردی به نام «حاج آقا علی ملازعیم رفسنجانی» بود. وی پس از ساخت بنا، آن را وقف کرد. گفته می‌شود حاج آقا علی بسیار تنگدست بود ولی توانست با تلاش فراوان ثروتی عظیم گردآورد و به لقب «امین‌التجار» مفتخر شود. البته حاج آقا علی در طول زندگی خود بناهای دیگری را نیز وقف عام کرد که عبارتند از:
•    بازاری مسقف که 21 جزء مختلف هندسی در سقف آن قابل تشخیص است؛
•    آب‌انباری آجری که کاشی‌کاری‌هایی در آن انجام شده است؛
•    مسجدی که به نام «چهلستون» شناخته می‌شود؛
•    حمامی که کاشی‌کاری‌ها و سنگ‌کاری‌های آن بسیاری هنرمندانه است؛
•    حسینیه؛
•    کاروانسرا که در کنار بازار واقع است و با وسعت مناسب، برای پذیرایی و اسکان مسافران کاربرد داشته است؛
•    یخچال کبوترخانه که برای ذخیره یخ در فصل زمستان و استفاده در فصول گرم مورد استفاده قرار می‌گرفت.
بناهای ساخته‌شده به دست حاج آقا علی از نظر معماری و مصالح به‌کاررفته به هم شبیهند... در سال 2017 میلادی (1396 خورشیدی) عملیاتی برای مرمت اساسی بنا انجام شد. در این عملیات با به‌سازی پایه‌ها و تقویت دیوارها، خطر تخریب از این خانه تاریخی دور شد.

بخش‌ها و ویژگی‌های خانه حاج آقا علی
در مجموع 86 اتاق «هفت‌دری»، «پنج‌دری»، «سه‌دری» و «پستو» وجود دارد. چهار حیاط، چندین راهرو سرپوشیده و روباز و سه هشتی، مسیرهای ارتباطی خانه را تشکیل می‌دهند. عظمت بنا به خوبی نشان می‌دهد در زمان ساخت، چه میزان مهارت و دقت در طراحی و اجرای فضاها به کار رفته است. استفاده از مصالح بومی کویری که با آب و هوا و شرایط جغرافیایی رفسنجان انطباق دارد، یکی از دلایل پایداری سازه به شمار می‌رود. با وجود آن که طرح‌های اصلی این خانه بر اساس اصول معماری ایرانی انتخاب شده است، در بخش‌هایی از آن می‌توان رگه‌هایی از معماری رومی، اروپایی و هندی را نیز مشاهده کرد.


معماری داخلی خانه حاج آقا علی رفسنجان

دیوارهای بخش ورودی خانه حاج آقا علی بسیار بلند و باشکوه جلوه می‌کند. نمای بیرونی خانه خشتی و نمای داخلی اتاق‌ها گچ‌اندود است. در اطراف حیاط اصلی بنا چندین اتاق و تالار وجود دارد که هر کدام بر اساس جهت قرارگیری و زاویه تابش آفتاب، در فصل خاصی کاربرد داشت. ارسی‌های رنگارنگ، خصوصا زمانی که نور آفتاب از لابلای آن به داخل اتاق‌ها می‌تابد، زیبایی تزئینات داخلی را دو چندان می‌کنند. مجموعه خانه حاج آقا علی حدود هفت هزار متر مربع وسعت دارد و از چهار بخش اصلی تشکیل می‌شود: حوضخانه، شاه‌نشین، سکونت‌گاه پاییزی و سکونت‌گاه زمستانی.
تالار حوضخانه
این بخش از دیگر بخش‌های بنا وسیع‌تر است و در دو طبقه ساخته شده است. گچ‌بری‌های برجسته و طرح‌های اسلیمی، زیبایی تالار حوضخانه را مضاعف می‌کند. در طبقه دوم این بخش، دو تالار و چندین اتاق وجود دارد. در میانه فضای این بخش، یک حوض چندضلعی به چشم می‌خورد. در گذشته این حوض با حوض‌های حیاط در ارتباط بود و آب آن از قنات تامین می‌شد.


تالار حوضخانه خانه حاج آقا علی رفسنجان

شاه‌نشین
از این قسمت بنا معمولا در اوقات معتدل سال، خصوصا فصل بهار استفاده می‌کردند. شاه‌نشین در بخش جنوبی خود یک ایوان بلند دارد. راهروهایی به قرینه در اطراف ایوان واقع شده‌اند. تالار پاییزی در غرب و تالار زمستانی در شمال شاه‌نشین ساخته شده است.
کلاه‌فرنگی
 این بخش در تابستان مورد استفاده قرار می‌گرفت و به «تابستان‌نشین» نیز خوانده می‌شد. وجود فواره‌های آب که علاوه بر زیبایی‌بخشی، وظیفه خنک کردن فضا را نیز بر عهده داشتند، یکی از ویژگی‌های متمایزکننده این بخش از خانه حاج آقا علی شمرده می‌شود.

ثبت ملی خانه حاج آقا علی
این اثر تاریخی در سال 1995 میلادی (1374 خورشیدی) در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید.
نام خانه حاج آقا علی رفسنجان، بنای خشتی عظیم با طراحی داخلی دیدنی
کشور ایران
ناحیهکرمان
شهررفسنجان
نوعتاریخی
متن خود را وارد کرده و Enter را فشار دهید

تغییر اندازه فونت:

تغییر فاصله کلمات:

تغییر ارتفاع خط:

نوع ماوس را تغییر دهید: