ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان، ویترین حیات وحش ایران

تنوع اقلیمی ایران به اندازه‌ای است که در کمتر کشوری می‌توان مشابه آن را پیدا کرد. در ایران می‌توانید انواع جاذبه‌های طبیعی کوهستانی، کویری، جنگلی و دریایی را بیابید؛ از سواحل صخره‌ای گرفته تا بیابان‌های سوزان، جنگل‌های متراکم، کوهستان‌های و گردنه‌های پربرف و مناطق معتدل ییلاقی. بدین ترتیب مسافرت به ایران در هر فصل سال، می‌تواند گردشگرانی را که به دنبال بازدید از جاذبه‌های طبیعی متنوع هستند، خرسند کند... در مناطق شمالی ایران، جایی که بین ساحل جنوبی دریای مازندران و دامنه‌های شمالی رشته‌کوه البرز واقع شده است، مناطقی سرسبز و خوش آب و هوا قرار دارد. «ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان» از جمله دیدنی‌های این منطقه است که در هر فصل سال، سفر به آن می‌تواند جذاب و به‌یادماندنی باشد.

ویژگی‌های زیستی و جغرافیایی ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان
مساحت ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان برابر با 87241 هکتار عنوان شده است. این منطقه در 55 کیلومتری شرق گنبد کاووس و 115 کیلومتری غرب بجنورد قرار دارد. شرایط جغرافیایی منطقه و تفاوت شیب زمین در نقاط مختلف آن، سبب شده اقلیم‌های گوناگونی در آن وجود داشته باشد. بخش غربی ذخیره‌گاه آب و هوایی نیمه‌معتدل و مرطوب دارد و با جنگل‌های هیرکانی پوشیده شده است. این قسمت منتهی‌الیه جنگل‌های خزری به شمار می‌رود و به عنوان بازمانده‌ای از عصر یخبندان (دوران سوم زمین‌شناسی) شناخته می‌شود. در این جنگل‌ها که به «جنگل‌های فسیل» نیز مشهورند، برخی گونه‌های منحصر به فرد وجود دارد. گونه‌های بلوط و سرخدار در کنار درختان انجیلی و سفید پلت که بومی ایران هستند، جزء مهم‌ترین گونه‌های گیاهی ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان شمرده می‌شوند. درخت انجیلی یا «چوب آهنی» دارای چوبی سخت است و ریشه و برگ‌های آن مصرف دارویی دارد. سفید پلت نیز از سرده افرا به شمار می‌رود و ارتفاع و قطر تنه آن به ترتیب به 30 متر و 240 سانتی‌متر می‌رسد.
شیب زمین در بیشتر مناطق ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان شدید است و صخره‌های عظیم و پرتگاه‌های عمیق به وفور در آن دیده می‌شود. با حرکت به سمت شرق، شیب دامنه‌ها کاهش می‌یابد و دشت‌هایی به وجود می‌آید. در شمال منطقه نیز تپه‌ماهورهایی کم‌ارتفاع وجود دارد. میانگین بارش‌های سالانه این ذخیره‌گاه 659 میلی‌متر و کمترین و بیشترین میزان، 380 و 946 میلی‌متر است. بیشترین بارندگی‌های منطقه در زمستان و پاییز رخ می‌دهد. معمولا شدت بارش در شمال و غرب (نزدیک دریای مازندران) بیشتر است. همین ویژگی سبب شده آب و هوای بخش غربی نیمه‌مرطوب معتدل و آب و هوای بخش‌های جنوبی و شرقی، سرد و خشک و سرد و نیمه‌خشک باشد. در اوقات مختلف سال نیز دمایی بین منفی 25 تا 35 درجه سانتی‌گراد در بخش‌‌های مختلف منطقه ثبت شده است.
ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان از نظر غنای گونه‌های جانوری جایگاه مهمی دارد، به طوری که بیش از 60 گونه پستاندار، 133 گونه پرنده، سه گونه دوزیست و 21 گونه خزنده در آن شناسایی شده است. در منطقه تپه‌ماهوری گونه‌ای پستاندار با نام «قوچ اوریال» زندگی می‌کند که از بزرگ‌ترین قوچ‌های ایرانی است و در میان تپه‌های منطقه حضور باشکوهی دارد. خرس قهوه‌ای، شوکا، کل و بز، آهو از گونه‌های پستانداران، گرزه‌مار، کفچه‌مار، افعی قفقازی و بزمجه از گونه‌های خزندگان و هما، دال سیاه، بالابان، شاهین، قرقاول، کبک و انواع گنجشک‌سانان از گونه‌های پرندگان موجود در منطقه هستند. از میان گونه‌های جانوری موجود در جنگل گلستان، 19 گونه در خطر انقراض هستند.
چندین آبشار و 21 دهنه چشمه، در پارک ملی گلستان وجود دارد. مسیر اصلی ارتباطی شمال و شرق کشور از این جنگل می‌گذرد. این مسیر در طولانی‌ترین و پست‌ترین دره منطقه احداث شده است و به عنوان یکی از خطرات زیست‌محیطی جنگل گلستان به شمار می‌آید.

ثبت ملی و جهانی ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان
ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان تا پیش از سال 1957 میلادی (1336 خورشیدی) یک شکارگاه مشهور به شمار می‌آمد و به «جنگل گلستان» شهرت داشت. پس از 1957، جنگل گلستان با نام «آلمه وایشکی» به یک منطقه حفاظت‌شده ارتقا یافت. در سال 1963 میلادی (1342 خورشیدی) این منطقه به نخستین پارک ملی ایران تبدیل شد. پارک ملی گلستان در سال 1976 میلادی (1355 خورشیدی) به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره در فهرست شبکه جهانی ذخیره‌گاه‌های جهان به ثبت رسید.