تخته‌زنی، شیوه عزاداری خاص مردم روستای فیروزسالار در تاسوعای حسینی
تخته‌زنی، شیوه عزاداری خاص مردم روستای فیروزسالار در تاسوعای حسینی
احترام به امام حسین و یاران ایشان که در روز عاشورای سال 61 هجری قمری (680 میلادی) برای دفاع از حق و حقیقت در یک نبرد نابرابر در مقابل لشکریان یزید بن معاویه، مظلومانه به شهادت رسیدند، یکی از ارکان فرهنگ ایرانیان است. ایرانیان از گذشته‌های دور در ماه محرم به سوگواری می‌پردازند تا علاوه بر گرامیداشت فداکاری‌های امام حسین و یارانشان، بیعتی دوباره با ایشان داشته باشند.
در طول تاریخ در هر گوشه از ایران، آیین‌های عزاداری محرم متناسب با فرهنگ مردم، رنگ و بویی ویژه به خود گرفته است. به شکلی که امروز هر کدام از این آیین‌ها را می‌توان تجلی باورها و اعتقادات آنان دانست. در روستای فیروزسالار، مردم در روز تاسوعا با شیوه‌ای خاص به عزاداری و عرض ارادت می‌پردازند؛ شیوه‌ای که به عنوان «تخته‌زنی روستای فیروزسالار» شهرت پیدا کرده و در فهرست آثار ملی ناملموس ایران نیز به ثبت رسیده است. این مراسم در زبان محلی «تخته چالار‌لار» خوانده می‌شود.
روستای فیروزسالار در کجا قرار دارد؟
فیروزسالار از روستاهای شهرستان آذرشهر است. آذرشهر در غرب استان آذربایجان شرقی قرار دارد و در گذشته به «دهخوارقان» معروف بود. «خوار» به زمین پست و هموار اطلاق می‌شود و این نام برگرفته از شرایط جغرافیایی این منطقه است. روستای فیروزسالار حدود دو هزار و 500 نفر سکنه دارد و از این حیث، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین روستاهای آذرشهر به شمار می‌رود. در فیروزسالار چند اثر تاریخی از جمله حمام و عمارتی قدیمی وجود دارد که از قدمت روستا خبر می‌دهد. اغلب مردم روستا به کشاورزی اشتغال دارند. در گذشته آب مورد نیاز روستا از چند حلقه قنات تامین می‌شد، ولی امروزه این قنات‌ها کارآیی خود را از دست داده‌اند.
ویژگی‌ها و نحوه اجرای آیین تخته‌زنی فیروزسالار
در باور مردم روستای فیروزسالار، شکل ویژه عزاداری آنان، ادای احترام به حضرت علی اکبر، بزرگ‌ترین پسر امام حسین و حضرت قاسم، پسر امام حسن مجتبی، دومین پیشوای شیعیان و برادر بزرگ‌تر امام حسین است. این دو بزرگوار در روز عاشورا دلاورانه در مقابل دشمن به نبرد پرداختند و در نهایت به شهادت رسیدند.
بعدازظهر تاسوعا، عزاداران از مبادی مشخصی به صورت دسته به راه می‌افتند. در مسیر حرکت دسته عزاداری، اهالی جلوی در منازل خود، هدایا و نذوراتی را که برای پذیرایی از عزاداران آماده کرده‌اند بین آنان توزیع می‌کنند. عزاداران دو ستون در دو طرف مسیر حرکتشان به وجود می‌آورند و در میان آنان، طبل‌های بزرگ، شیپورها و سنج‌ها به صورت سه‌ضرب نواخته می‌شود. وجود این وسایل که در قدیم برای اعلان هشدار در جنگ‌ها کاربرد داشت، استعاره‌ای از علاقه عزاداران برای حضور در دشت کربلا و دفاع از امام حسین به شمار می‌رود. شکل نواختن این ابزار، الگویی برای زدن تخته‌هایی که در دست عزاداران قرار دارد به وجود می‌آورد. تخته تکه چوبی دسته‌دار با ضخامت حدود سه سانتی‌متر است. اندازه دسته این چوب به 10 تا 20 سانتی‌متر می‌رسد. آنان در دو ضربه اول، تخته را نزدیک زانوان خود به هم می‌زنند و در ضربه سوم، تخته‌ها را بالای سر می‌برند. عزاداران همزمان با نواختن سومین ضربه، ذکر «حسین» را بر زبان جاری می‌کنند. یک یا چند نفر با همین ضرباهنگ، اشعاری چند هجایی را که عمدتا در مدح و رثای امام حسین، حضرت علی اکبر یا حضرت قاسم بن الحسن است، تکرار می‌کنند.
گاهی عزاداران برای نشان دادن شور خود، سومین ضربه تخته را با یک پرش اجرا می‌کنند. این حالت معمولا زمانی اتخاذ می‌شود که عزاداران در بخشی از دسته عزاداری نیازمند حرکت سریع‌تر باشند.
در ابتدای دسته عزاداری علم‌هایی که با پارچه‌های سیاه و رنگی درست شده و روی آن نام شهدای کربلا نقش بسته است، به راه می‌افتد. رسم بر این است که بزرگان و ریش‌سفیدان در جلوی دسته راه بیافتند و در میانه دسته جوانان و نوجوانان و در انتها، کودکان حرکت کنند. معمولا آیین تخته‌زنی روستای فیروزسالار حوالی عصر تاسوعا به پایان می‌رسد.
ثبت ملی آیین تخته‌زنی فیروزسالار
این آیین در سال 2012 میلادی (1391 خورشیدی) در فهرست میراث ناملموس ملی ایران ثبت شد.
| نام | تخته‌زنی، شیوه عزاداری خاص مردم روستای فیروزسالار در تاسوعای حسینی |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | آذرشهر |
| نوع | دینی |
| ثبت | ملی |
آداب و رسوم
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: