در قرآن و آموزه‌های اسلامی، ابلیس موجودی از جنس جن معرفی شده است که به دلیل سرپیچی از فرمان خداوند و تکبر در برابر سجده بر آدم، از درگاه الهی رانده شد و به دشمن اصلی انسان‌ها تبدیل گردید. او که پیش‌تر به عبادت خداوند مشغول بود، به دلیل حسادت و غرور، از پذیرش جایگاه ویژه انسان در نظام آفرینش امتناع ورزید و به موجودی ملعون بدل شد. قرآن کریم در آیات متعددی از جمله سوره‌های بقره، اعراف و حجر به این واقعه اشاره می‌کند و بیان می‌دارد که ابلیس با گفتن «من بهتر از او هستم؛ زیرا مرا از آتش و او را از گل خلق کردی» برتری خود را بر انسان ادعا کرد و به همین دلیل، از رحمت الهی محروم شد. از آن پس، او سوگند یاد کرد که انسان‌ها را از مسیر هدایت منحرف کند و آنان را به گمراهی بکشاند.

. او به خداوند گفت: «سوگند به عزتت! همه انسان‌ها را جز بندگان برگزیده‌است را خواهم فریفت.». این آیات نشان می‌دهند که ابلیس، با تمام وجود، دشمن انسان است و برای گمراه کردن او از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کند. او هدف خود را نابودی انسان‌ها از طریق انحراف از مسیر الهی و فراموشی هدف اصلی خلقت می‌داند. خداوند در در آیه ۱۵ سوره قصص بر دشمنی و گمراه‌کنندگی شیطان تصریح فرموده است.

یکی از روش‌های اصلی ابلیس برای فریب انسان‌ها، تحقیر و به ذلت انداختن آنان است. او تلاش می‌کند تا انسان را از ارزش و جایگاه واقعی‌اش غافل کند و او را به موجودی بی‌ارزش و ناتوان در نظر خودش تبدیل کند. ابلیس با وسوسه‌های مداوم، به انسان القا می‌کند که توانایی رسیدن به کمال و سعادت را ندارد در حالی که خداوند انسان را در چنان جایگاه رفیعی قرار داده که می‌تواند جانشین خداوند در زمین باشد و شایسته سجده ملائکه باشد. این تفاوت دو نگاه نسبت به انسان است.

از دیگر راه‌های فریب ابلیس، بزرگ جلوه دادن اشتباهات و گناهان گذشته انسان است. او سعی می‌کند تا انسان را در گذشته‌اش غرق کند و به او بقبولاند که اشتباهاتش غیرقابل جبران است. این روش، انسان را به ناامیدی می‌کشاند و از رحمت خداوند مأیوس می‌کند. در حالی که خداوند در قرآن کریم تأکید می‌کند که رحمت او بی‌پایان است و توبه‌کنندگان را می‌پذیرد. خداوند در بیانی بسیار صمیمی و بسیار مهربانانه خطاب به پیامبرش می‌گوید: «بگو، ای بندگانی که نسبت به خویش اسراف و زیاده‌روی داشته‌اید، از رحمت خداوند ناامید نشوید» اما ابلیس با وسوسه‌های خود، انسان را به فراموشی این حقیقت وادار می‌کند و او را در ناامیدی و غمی سرد فرو می‌برد.

همچنین، ابلیس تلاش می‌کند تا انسان را از جنبه‌های مثبت وجودی خود غافل کند. او به انسان القا می‌کند که هیچ نقطه قوتی ندارد و نمی‌تواند به کمال دست یابد و با این القائات او را منفعل و تسلیم نماید.

باید توجه داشت که ابلیس هیچ قدرتی بر انسان ندارد، مگر آنکه انسان خود به او اجازه دهد. قرآن کریم تأکید می‌کند که ابلیس تنها می‌تواند وسوسه کند و این انسان است که با اراده و اختیار خود، تصمیم می‌گیرد که از او پیروی کند یا نه. نیز باید توجه کرد که ابلیس هیچ‌گاه از حیطه قدرت الهی خارج نمی‌شود و حتی فرصت موقت فریفتن انسان به‌عنوان یک عامل آزمایش انسان را خداوند به او داده است و هر لحظه بخواهد این قدرت را از او خواهد گرفت زیرا شیطان هم مخلوقی از مخلوقات خداست و درقبال اراده و قدرت الهی هیچ قدرتی ندارد.

 به همین خاطر است که قرآن می‌گوید: همانا کید شیطان از ابتدا ضعیف بوده است. انسان با توکل بر خداوند، یاد خداوند و پایبندی به اصول الهی و استقامت در این مسیر می‌تواند از وسوسه‌های ابلیس در امان بماند و در مسیر کمال گام بردارد.