آشنایی با تاریخ معاصر ایران در گنجینه ایثار و شهادت اردکان

یورش ارتش بعث عراق به ایران که در سپتامبر 1980 میلادی (شهریور 1359 خورشیدی) رخ داد، آغازگر یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های قرن بیستم بود. در این نبرد، عراق با پشتیبانی ایالات متحده، شوروی و کشورهای اروپایی، از همه نوع تسلیحات، حتی تسلیحات نامتعارف و غیرقانونی شیمیایی بهره‌مند شده بود، در مقابل ولی ایران که اخیرا در یک انقلاب بسیار بزرگ، شاه زورگو و مستبد را از ایران بیرون کرده و بساط شیوه حکومت شاهنشاهی را پس از بیش از دو هزار سال در هم شکسته بود، نه تنها در ساختار قوای نظامی خود ضعف داشت، بلکه در فراهم آوردن جنگ‌افزار و تجهیزات نظامی نیز با چالش‌ها و تحریم‌های سفت و سخت دست و پنجه نرم می‌کرد. با این حال جوانان ایرانی در مقابل این هجوم همه‌جانبه و جنگ نابرابر با رشادت و جان‌فشانی کاری کردند که حماسه‌ای بی‌نظیر محسوب می‌شود. آنان در طول هشت سال دفاع مقدس هیمنه شرق و غرب را در هم شکستند و موفق شدند پیروزی‌های چشم‌گیری به دست آورند. امروز پس از گذشته بیش از سه دهه از پایان جنگ، شهدا و رزمندگان ایرانی، به عنوان افتخارآفرینان این رویداد عظیم، مورد احترام مردم ایران هستند و در جای‌جای ایران موزه‌ها و یادبودهایی برای گرامیداشت آنان برپا شده است. «گنجینه ایثار و شهادت اردکان» از جمله همین یادبودهاست که در شهری به وجود آمده که از نظر ایثارگری و تقدیم شهید در جنگ تحمیلی سرآمد است.

اردکان در کجا قرار دارد؟
اردکان از شهرستان‌های استان یزد است. شهر اردکان مرکز این شهرستان به شمار می‌رود که در 61 کیلومتری شمال غرب شهر یزد قرار دارد. نام اردکان را متشکل از دو قسمت «ارد» به معنای مقدس و «کان» به معنای سرزمین می‌دانند، بدین ترتیب باید اردکان را «سرزمین» مقدس معنا کرد. علاوه بر این برخی مورخان معتقدند نام این منطقه از کلمه پهلوی «ارتاکان» یا «ارتاکن» اقتباس شده که به معنای راستی و درستی است.
تاریخچه این منطقه به دوره پس از اسلام (قرن هفتم میلادی) باز می‌گردد و چندین قلعه و خانه تاریخی از جمله آثار دیدنی آن به شمار می‌رود. اردکان اقلیمی خشک و کویری دارد و همچون بسیاری از مناطق کویری استان یزد و ایران، حیات آن در طول تاریخ به قنات وابسته بوده است.

گنجینه ایثار و شهادت اردکان، ویژگی‌ها و بخش‌ها
این گنجینه در سال 2012 میلادی (1391 خورشیدی) به وجود آمده و بخش‌های مختلفی دارد که همگی اشیا و یادبودهایی از شهدا، جانبازان و ایثارگران شهرستان اردکان را در خود دارند. «کوچه 420 شهید» به یاد 420 شهید شهرستان اردکان، نخستین بخشی است که در بازدید از این گنجینه با آن مواجه خواهید شد. این بخش به سبکی سنتی، متناسب با معماری کویری شهر اردکان طراحی شده است. در ادامه غرفه‌هایی برای آشنایی با تاریخ ایران و شهرستان اردکان به وجود آمده است؛ یکی از غرفه‌ها بازگوکننده رویدادهای دوره پهلوی (از 1925 تا 1979 میلادی) است. رضا پهلوی نخستین شاه دودمان پهلوی بود که تا 1941 میلادی (1320 خورشیدی) حکومت کرد. پس از او پسرش محمدرضا، به حکومت رسید و تا زمان انقلاب اسلامی در 1979 میلادی (1357 خورشیدی) بر سر کار بود. در دوره پهلوی مردم ایران گرفتار استبداد بودند و فعالیت‌های دینی و سیاسی آنان با واکنش‌های بسیار شدید مواجه می‌شد. در این غرفه به برخی جنایت‌های حکومت پهلوی، خصوصا در قالب ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) اشاره شده است.
در غرفه‌ای دیگر که «کوچه انقلاب اردکان» نام دارد، اسناد مربوط به فعالیت‌های شهرستان در انقلاب اسلامی گرد آمده است. در غرفه دیگر رویدادهای آغازین جنگ تحمیلی و یورش بعثی‌ها به خرمشهر مرور شده است... «پلکان عروج» طبقه اول را به طبقه دوم متصل می‌کند. در سقف این پلکان، نزدیک 10 هزار پلاک به نشانه 10 هزار رزمنده اردکانی حاضر در جنگ تحمیلی نصب شده است. بر دیواره این بخش نیز نقوشی به چشم می‌خورد که با پوکه‌های گلوله به وجود آمده است.
ورودی طبقه دوم به شکل نمادین، همچون ورودی زورخانه ساخته شده است. ارتفاع ورودی به سبک زورخانه‌ها کوتاه‌تر از ارتفاع قامت انسان است و یک زنگ و یک ضرب در آن به چشم می‌خورد. علاوه بر اشاره به سنت‌های کهن ایرانی، این طراحی به روحیه پهلوانی و از خودگذشتگی شهدا نیز اشاره دارد. در طبقه دوم آثار و تصاویر شهدای اردکان دسته‌بندی و چیده شده است. در این طبقه راهروها و غرفه‌هایی هم وجود دارد که هر کدام بیانگر بخش‌هایی از حماسه‌آفرینی رزمندگان و شهدای اردکان در دوره دفاع مقدس است.