دره تفی، روستای لک‌لک‌ها

کردستان از زیباترین مناطق ایران است. در کنار آثار طبیعی و تاریخی منحصر به فرد کردستان، آن چه سفر به این استان را دلپذیرتر می‌کند، خون‌گرمی مردم آن است، مردمی که نه تنها در استقبال از گردشگران، بلکه در پذیرایی از پرندگان مهاجر نیز کمال گشاده‌دستی و مهمان‌نوازی را به نمایش می‌گذارند. استان کردستان هر سال میزبان شمار قابل توجهی از پرندگان مهاجر است. بیشتر این پرندگان در اطراف دریاچه زریوار (زریبار) یا آبگیرها و مناطق جنگلی، برای مدتی کوتاه مسکن می‌گزینند و استراحت می‌کنند. در میان زیستگاه‌های پرندگان مهاجر، روستای دره تفی به خاطر مهاجرت سالانه لک‌لک‌ها شهرتی ویژه پیدا کرده و به «روستای لک‌لک‌ها» مشهور شده است.

دره تفی در کجا قرار دارد؟
روستای دره تفی از توابع شهرستان مریوان استان کردستان است. جمعیت روستا حدود هزار نفر است و نزدیک 250 خانوار در آن زندگی می‌کنند. روستا در حاشیه دریاچه زریوار قرار دارد و فاصله آن با شهر مریوان نزدیک 15 کیلومتر است. زریوار بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین ایران است. بخش‌هایی از این دریاچه با عمق دو تا 5.5 متر شکلی تالابی دارد و محیط مناسبی برای زیست گونه‌هایی منحصر به فرد فراهم آورده است. مساحت دریاچه و تالاب به همراه نیزارهای اطراف آن به حدود 20 کیلومتر مربع می‌رسد. علاوه بر روان‌آب‌ها، چشمه‌هایی که معمولا در کف دریاچه می‌جوشند، در تامین آب آن نقش دارند. دریاچه زریوار در سال 2011 میلادی (1389 خورشیدی) در فهرست میراث طبیعی ایران ثبت شده است.
علاوه بر نزدیکی به دریاچه زریوار، وجود درختان تنومند و بلندقامت بلوط عاملی شده تا لک‌لک‌ها در طول سالیان دراز دره تفی را برای اقامت فصلی خود برگزینند. شاخه‌های بالایی درختان بلوط که معمولا ارتفاع آن‌ها از سطح زمین بیش از پنج متر است، گزینه‌ای امن و مطلوب برای لانه‌سازی لک‌لک‌ها به شمار می‌رود.

لک‌لک‌ها در روستای دره تفی
اواخر اسفندماه (نیمه دوم مارس) و فصول بهار و تابستان زمان حضور لک‌لک‌ها در روستای دره تفی است. لک‌لک‌ها پس از سکونت در دره تفی و مناطق اطراف آن، با سرد شدن هوا به سوی مناطق گرمسیری جنوبی کوچ می‌کنند. طبیعت سرسبز دریاچه زریوار بهترین مکان برای تخم‌گذاری و جوجه‌آوری لک‌لک‌هاست. به گفته کارشناسان محیط زیست، دریاچه زریوار یکی از بهترین زیستگاه‌ها برای پرندگان مهاجر محسوب می‌شود. آلودگی در این منطقه به قدری کم است که هنوز تلفات ناشی از بیماری در بین کلنی‌های پرندگان اطراف آن گزارش نشده است.

اعتقادات و داستان‌های عامیانه درباره لک‌لک‌ها
مردم روستای دره تفی حضور لک‌لک‌ها را نشانه اقبال بلند و صلح و آرامش می‌دانند. از این رو علاوه بر مهیا کردن لانه برای آن‌ها، گاهی غذای این پرندگان را نیز تامین می‌کنند و اگر لک‌لکی دچار آسیب شود به مداوای آن می‌پردازند. به اعتقاد اهالی دره تفی، اگر از لک‌لک‌ها به خوبی پذیرایی شود، آنان سال بعد هم به روستا خواهند آمد و لک‌لک‌های دیگر را هم با خود خواهند آورد! گفته می‌شود سال‌ها قبل تنها یک جفت لک‌لک در روستا توقف کرده و بالای یک تیر برق لانه ساخته بودند. اهالی از بیم گرفتار شدن این دو لک‌لک در سیم‌های برق، یک تیر آهنی افراشتند و لانه‌ای روی آن درست کردند. سال بعد آن جفت به روستا برگشتند و لک‌لک‌های دیگری را نیز همراه خود آوردند. بدین ترتیب سال به سال شمار لک‌لک‌ها افزون شد و جوانان روستا برای پذیرایی بهتر از آن‌ها، تیرهای بیشتری برپا کردند و روی آن‌ها لانه‌هایی دست‌ساز به وجود آوردند تا امروز، دره تفی به یکی از مناطق اصلی حضور لک‌لک‌ها در غرب ایران تبدیل شود.
اهالی دره تفی از لک‌لک‌ها با عنوان «حاجی لک‌لک» یاد می‌کنند. در میان ایرانیان حاجی یک لقب محترمانه به شمار می‌آید و به کسانی گفته می‌شود که به سفر حج رفته‌اند. احتمالا چنین لقبی زمانی به لک‌لک‌های دره تفی داده شده که برخی مردم روستا در مسیر تشرف به حج، لک‌لک‌ها را می‌دیدند و تصور می‌کردند آن‌ها نیز در حال پیمودن مسیر حج هستند! بنابراین این باور عامیانه در میان آنان به وجود آمد که لک‌لک‌ها پس از ترک روستا، به حج می‌روند و سال بعد مجددا باز می‌گردند! «حاجی تق‌تق» دیگر لقب مردم روستا برای لک‌لک‌هاست، به این دلیل که آنان گاهی با به هم زدن منقارشان صدایی رسا تولید می‌کنند که تا فواصل دوردست شنیده می‌شود.

ثبت ملی روستای دره تفی
در سال 2024 میلادی روستای دره تفی به عنوان زیستگاه لک‌لک‌های مریوان در فهرست میراث طبیعی ملی ایران به ثبت رسید.