کارخانه سالامبورسازی تبریز، نقطه عطفی در صنعت چرم ایران
کارخانه سالامبورسازی تبریز، نقطه عطفی در صنعت چرم ایران
تبریز علاوه بر این که یکی از نخستین و مهم‌ترین شهرهای صنعتی ایران به شمار می‌رود، در زمینه برخی صنایع، از جمله چرم‌سازی و تولید محصولات چرمی، سابقه‌ای درخشان دارد، به طوری که هنوز هم به عنوان یکی از تولیدکنندگان مهم در این حوزه به شمار می‌رود. وجود مواد خام مرغوب در تبریز، سبب شد در اوایل قرن بیستم، کارخانه‌های پرشماری در زمینه تولید چرم و محصولات چرمی شکل گیرد. کارخانه «سالامبورسازی وهاب‌زاده» که به عنوان «سالامبورسازی تبریز» نیز شناخته می‌شود، نخستین کارخانه مدرنی است که در زمینه چرم‌سازی در تبریز ساخته شد و عصری جدید را در صنعت و تاریخ این شهر به وجود آورد. تاثیرات این کارخانه در صنعت ایران، آن را به یکی از عناصر جذابی تبدیل می‌کند که می‌تواند در گردشگری صنعتی بسیار مورد توجه قرار گیرد.
تاریخچه و ویژگی‌های کارخانه سالامبورسازی تبریز
کارخانه سالامبورسازی تبریز در سال 1936 میلادی (1315 خورشیدی) به بهره‌برداری رسید. شخصی به نام «میرزا احد وهاب‌زاده» مالک این کارخانه بود و آن را با نظارت و کارشناسی یک متخصص یونانی به نام «گالیف رولی» ساخت.
پس از ساخت کارخانه سالامبورسازی تبریز، کارخانه‌های زیادی به سرعت در تبریز ساخته شد. مواد اولیه فراوان، مرغوب و ارزان در کنار دستگاه‌هایی که راه‌اندازی آن به سرمایه چندانی نیاز نداشت، سود سرشاری نصیب صنعت‌گران تبریزی می‌کرد و آنان را بر آن می‌داشت که کارگاه‌های تولیدی را گسترش دهند. روند رشد صنعت چرم‌سازی در بین دهه‌های 1950 تا 1970 میلادی (1330 تا 1350 خورشیدی) ادامه یافت. در سال 1973 میلادی (1352 خورشیدی) سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران مامور شد با الگوگیری از صنایع تبریز، صنعت چرم را در سراسر ایران گسترش دهد.
اثر کارخانه سالامبورسازی بر صنعت تبریز
تاسیس کارخانه سالامبورسازی تبریز، روش‌های سنتی رایج را که بیشتر به تجربه موروثی متکی بود، متحول کرد و موجب شد چرم‌سازی شکلی پیشرفته و صنعتی به خود بگیرد. استفاده از پوست دام‌های سنگین در کارخانه‌های جدید، یکی از تحولاتی بود که پس از تاسیس این کارخانه به وجود آمد. این کارخانه یک مجتمع عظیم صنعتی بود و مساحت آن به 230 هزار متر مربع می‌رسید، ولی امروز تنها هسته اصلی آن باقی مانده است.
معماری کارخانه سالامبورسازی تبریز
ساختمان‌های اولیه این مجموعه با نمای آجری و با استفاده از کاهگل و آجر ساخته شده بود. در گذشته کارخانه در میانه باغی بزرگ واقع بود که با نام «باغ صدر» شناخته می‌شد، امروز به دلیل گسترش محیط شهری، این باغ ناپدید شده است. صافکاری، اتو رنگ و نئوپان‌سازی، از جمله واحدهای تبعی این کارخانه بود. بلندترین ساختمان این مجموعه، در سه طبقه، در بخش شرقی آن ساخته شده است. این ساختمان به عنوان برج آب مورد استفاده قرار می‌گرفت. شکل این بنا مربعی‌شکل است و بنایی آجری دارد.
یک ساختمان به عنوان «ساختمان برق» در غرب برج آب ساخته شده است. در گذشته که تجهیزات تولید برق به شکل امروزی وجود نداشت، کارخانه‌های بزرگ با ایجاد تاسیسات تولید برق، علاوه بر تامین نیاز خود، به بخش‌هایی از شهر نیز برق می‌رساندند. شواهد نشان می‌دهد بخش‌هایی از ساختمان به مرور و پس از ایجاد نیازهای توسعه‌ای به ساختار کلی کارخانه اضافه شده‌اند. برای مثال پس از گذشت چند سال از ساخت کارخانه، ساختمان‌هایی اقامتی و خدماتی برای کارگران ساخته شده است. بخش‌های اداری نیز در این سال‌ها هویتی مستقل پیدا کرده‌اند. بخش مدیریت مجموعه که در غرب و شمال آن قرار دارد، از یک حیاط مرکزی و ورودی کوچکی تشکیل شده است. در بخش جنوب غربی کارخانه نیز کارگاهی ستون‌دار وجود دارد که آجرهای به کار رفته در آن نسبت به آجرهای مورد استفاده در دیگر ساختمان‌ها بزرگ‌تر است. این ساختمان به احتمال زیاد در اواخر دهه 1960 میلادی (1340 خورشیدی) ساخته شده است. از نظر قدمت، کارگاه، انبار، ساختمان برق و برج آب، اولین بخش‌های ساختمان به شمار می‌آیند.
ثبت ملی کارخانه سالامبورسازی تبریز
این کارخانه در سال 2002 میلادی (1381 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. کارخانه سالامبورسازی در شرق خیابان آزادی تبریز، در محل تقاطع خیابان دکتر فاطمی (فیروز سابق) قرار گرفته است.
| نام | کارخانه سالامبورسازی تبریز، نقطه عطفی در صنعت چرم ایران |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | تبریز |
| نوع | تاریخی |
| ثبت | ملی |
جاذبه‌های گردشگری و اماکن
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: