مراغه و بازارهای سنتی آن

بازارها مراکز اصلی داد و ستد در شهرها و روستاهای ایران است. معمولا در هر شهر ایران که قدم بگذارید، بازارهایی را خواهید یافت که از ده‌ها و شاید صدها سال قبل تاکنون، مشغول فعالیت هستند و به عنوان مراکزی مهم در بافت اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی شهر شناخته می‌شوند. این بازارها معمولا معماری سنتی و مخصوصی دارند و بافت مسکونی و تجاری شهر، پیرامون آن‌ها شکل گرفته است. بازارهای سنتی ایران معمولا به شکلی ساخته شده که گذرهای زیادی داشته باشد. بازارهای قدیمی‌تر، ممکن است یک یا چند سرا یا کاروانسرا، مسجد و گرمابه داشته باشد. این زیرساخت‌ها به این خاطر در بافت بازار ساخته شده که در گذشته، کاروانیان و تاجران پس از انتقال کالاهای خود، نیازمند محل‌هایی برای اسکان و عرضه کالاهای خود بودند.

در شهر مراغه که یکی از شهرهای مهم آذربایجان شرقی به شمار می‌آید، بازارهایی به سبک سنتی قرار دارد. در این بازارها شیوه معامله و عرضه محصولات، به همان سبک سنتی گذشته است.

جایگاه اقتصادی مراغه

مراغه در گذشته، در نزدیکی جاده ابریشم قرار داشته است. جاده ابریشم برای چندین قرن، مهم‌ترین مسیر ارتباطی چین با اروپا بود و بازرگانان، کالاهای خود را از طریق آن برای داد و ستد جابجا می‌کردند. مراغه در سده‌های مختلف، شهری آباد و مهم به شمار می‌آمد. این شهر در دوره ایلخانان (قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی) پایتخت ایران شد و اهمیتی افزون‌تر پیدا کرد. بیشتر آثار تاریخی مراغه، به جا مانده از این دوره مهم تاریخ ایران است.

در دوره ایلخانان مراغه به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی جهان تبدیل شده بود. شاید مهم‌ترین مرکز علمی دنیای آن روز، رصدخانه مراغه بود که دانشمندان و دانشجویانی از ملیت‌های مختلف در آن گرد آمده و به بحث علمی مشغول بودند. ایلخانان با وجود آن که تبار مغولی داشتند، تحت تاثیر هنر و فرهنگ ایرانی قرار گرفتند و حکومت خود را به یکی از شکوفاترین دوره‌های تاریخ ایران تبدیل کردند، به طوری که تاثیر معماری و هنر ایلخانی، در دوره‌های پس از آن به خوبی قابل مشاهده است.

مراغه پس از ایلخانان نیز مورد توجه بود و یکی از مهم‌ترین شهرهای شمال غرب ایران به شمار می‌رفت. همین جایگاه باعث شد این شهر به عنوان یکی از قطب‌های اقتصادی و فرهنگی این منطقه شناخته شود و فعالیت اقتصادی، در قالب بازارهایی که شکل و رویکردی سنتی داشتند، رونق پیدا کند.

بازارهای سنتی مراغه

در مراغه چندین بازار قدیمی وجود دارد که با وجود گسترش مدرنیته و عوض شدن شکل شهرهای امروزی، ضامن اصالت این شهر هستند. بازار میدان قپان، میدان قورد، سبزی فروشان، زرگران، مسگران، نجاران، آهنگران، مسجد سفید، مسجد ملارستم، چای اوستی، متولار، خشکبار، سراج بازار، نمک‌فروشان و سرای بزرگ، بازارهای اصلی مراغه هستند. برخی از این بازارها به فروش و داد و ستد انواعی خاص از کالاها اختصاص دارند، ولی در برخی دیگر، کاسبان و فروشندگانی از اصناف مختلف حضور پیدا می‌کنند و به عرضه محصولات خود می‌پردازند. برای مثال بازار میدان قپان بیشتر به عرضه محصولات لبنی اختصاص دارد. در این بازار محصولاتی که اغلب توسط دامداران مراغه تولید شده، عرضه می‌شود. این بازار در محله چهل‌پا قرار گرفته است. بازار ملارستم و بازار چای اوستی نیز به فروش سبزیجات و میوه‌های تازه اختصاص دارد.

در این میان، قدمت برخی بازارهای مراغه از بقیه بیشتر است. بازار خشکبار که به گفته کارشناسان بیش از 200 سال عمر دارد، یکی از قدیمی‌ترین‌ بازارهای مراغه است و در آن، انواع خشکبار به صورت کلی و جزئی عرضه می‌شود. گردشگران با حضور در این بازار می‌توانند افرادی را که به شیوه سنتی به داد و ستد مشغولند و محصولات خود را به صورت روزانه، در حراجی‌هایی کوچک عرضه می‌کنند، مشاهده کنند. این بازار در کنار دیگر بازارهای مراغه، محلی برای تامین مایحتاج مردم این شهر است و حتی مردم میاندوآب، بناب، هشترود، ملکان و عجبشیر نیز برای خرید، به آن‌ها سر می‌زنند.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بازارهای سنتی مراغه، عرضه محصولات بومی این شهرستان است. مراغه به خاطر برخورداری از مزارع و باغ‌های وسیع، در تولید محصولات باغی و زراعی زبانزد است. همچنین این شهرستان یکی از قطب‌های تولید محصولات دامی و لبنی به شمار می‌آید.