ابیانه، قدم زدن در روستایی که اصالت تاریخی خود را حفظ کرده است

در زمانه حاضر که مدرنیته خرده‌فرهنگ‌ها را از بین برده و شکل و زندگی مردم سراسر جهان را به یک شکل واحد درآورده، پیدا کردن محیط و جغرافیایی که هنوز در کنار بافت تاریخی‌اش، سبک زندگی سنتی خود را نیز حفظ کرده، کار دشواری است. در ایران ولی مناطقی همچون روستای «ابیانه» وجود دارند که هنوز همه چیزشان اصیل و سنتی باقی مانده است؛ روستایی که بازدید از آن خاطره‌ای ماندگار در ذهن گردشگران خواهد بود.

ابیانه، تاریخ، جغرافیا و فرهنگ
ابیانه در 40 کیلومتری شمال غرب نطنز و 70 کیلومتری جنوب کاشان، در بخش شمالی استان اصفهان و بر دامنه رودخانه «برزرود» واقع است. قدمت سکونت انسان در این منطقه، نزدیک 1500 سال تخمین زده می‌شود. البته به دلیل فقدان شواهد کافی، نمی‌توان درباره قدمت روستا اظهار نظر دقیقی انجام داد. با این حال کارشناسان وجود یک معبد مربوط به آیین مهرپرستی در نزدیکی روستا را دلیلی می‌شمارند که قدمت روستا را به دوره پیش از اسلام می‌رساند.
شرایط جغرافیایی ابیانه آن را به منطقه‌ای حاصلخیز تبدیل کرده، به گونه‌ای که در این شهر باغ‌های انبوهی وجود دارد. علاوه بر کشاورزی و باغ‌داری، دام‌پروری نیز یکی از مشاغل عمده مردم ابیانه به شمار می‌آید. قالیبافی یکی از مهم‌ترین صنایع دستی روستاست.


 سبک زندگی سنتی مردم ابیانه

آن چه موجب شهرت ابیانه شده، سبک زندگی سنتی مردم آن است که در طول چندین قرن، هنوز در لباس سنتی آن‌ها قابل مشاهده است. علاوه بر این مردم روستا گویش خاصی دارند که مشابه آن در مناطق اطراف دیده نمی‌شود. ابیانه در شکل برگزاری آیین‌ها و مراسم هم با دیگر مناطق متفاوت است. در بخش‌های مختلف روستا زیارتگاه‌هایی وجود دارد که بقعه «بی‌بی زبیده» یکی از شناخته‌شده‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود. بقعه وی که یکی از نوادگان امام کاظم، پیشوای هفتم شیعیان است، در جنوب شرقی روستا قرار دارد. یحیی و عیسی، دو تن از فرزندان امام کاظم نیز در بقعه‌ای که در شرق روستا واقع است، به خاک سپرده شده‌اند. این آرامگاه‌ها حوض و حیاطی وسیع و گنبدی هشت‌ضلعی دارند و از نظر معماری با دیگر ابنیه روستا متفاوتند. مساجد متعددی نیز در ابیانه بنا شده‌اند که «مسجد جامع» معروف‌تری ان‌هاست. کف شبستان این مسجد و محراب آن، از چوب است. بر اساس نظر برخی کارشناسان قدمت این محراب به دوره سلجوقیان باز می‌گردد. محراب با گل و بته و آیات سوره یاسین که به خط کوفی کنده‌کاری شده، تزئین شده است.

معماری و شهرسازی ابیانه
 شیوه ساخت خانه‌های ابیانه به نحوی است که از دور، به شکل ساختمان‌هایی یکپارچه به نظر می‌رسند که در چند طبقه ساخته شده‌اند. با این حال ساختار شکل‌گیری خانه‌های روستا پلکانی است، به این معنی که سقف هر خانه حیاط خانه بالایی محسوب می‌شود. این سبک خاص، در مناطق کوهستانی ایران رواج دارد و نمونه‌های متعددی از آن را می‌توان در شمال و غرب ایران مشاهده کرد. چنین شیوه‌ای به ساکنان اجازه می‌دهد از فضای محدود و شیب تند کوهستان‌ها برای ساخت منازل مسکونی استفاده بهتری ببرند. از آن جا که محیط‌های کوهستانی زمستان‌هایی سرد و طولانی دارند، این ساختار به ارتباط آسان‌تر اهالی و گرمایش آسان‌تر منازل کمک می‌کند. در گذشته که شهرها و روستا در معرض حملات مهاجمان و حیوانات وحشی بودند، این شکل خانه‌سازی امنیت بالاتری برای ساکنان به ارمغان می‌آورد.


کوچه‌باغ‌های ابیانه

قدمت روستا سبب شده آثار و نشانه‌هایی از معماری ایرانی در دوره‌های مختلف در آن قابل مشاهده باشد. برخی الگوهای مربوط به دوره ساسانیان (قرن سوم تا هفتم میلادی)، سلجوقیان (قرن یازدهم و دوازدهم میلادی) و صفویان (قرن شانزدهم تا هجدهم میلادی) در ابیانه دیده می‌شود. خانه‌های روستا عمدتا از چوب و خشت ساخته شده‌اند. استفاده از خاک رس در دیوارها سبب شده ابیانه به یک روستای اخرایی‌رنگ تبدیل شود. چهارچوب درها، پنجره‌ها، تراس‌ها و سقف بیشتر خانه‌ها چوبی است. درگاه‌ها معمولا دارای یک طاق هلالی‌شکل هستند و معابر و کوچه‌ها تنگ و باریک است. قدم زدن در کوچه‌های قدیمی ابیانه در حالی که ساختمان‌هایی بر بالای سر شاخه‌های درختان به هم گره خورده و دالانی سبز را پدید آورده، حسی است که در هیچ جا نمی‌توان نمونه‌اش را تجربه کرد.

ثبت ملی روستای ابیانه
ابیانه در سال 1975 میلادی (1354 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.