سردرود، طبیعتی زیبا و قلعه‌ای تاریخی که هنوز ناشناخته مانده است

استان آذربایجان شرقی از نظر برخورداری از طبیعتی بکر و مناظری چشم‌نواز، در ایران نمونه است. در سراسر این استان شهرها و روستاهایی قرار دارند که هر کدام بهشتی برای گردشگران و مقصدی ایده‌آل برای طبیعت‌گردان به شمار می‌آیند. در این بین، سردْرود با فاصله کمی که با شهر تبریز دارد، به عنوان یکی از شهرهای دیدنی و تاریخی محسوب می‌شود. این شهر باغ‌هایی زیبا و پرمحصول دارد. گوجه سبز، انگور، زردآلو، گردو، سیب، هلو و گلابی از جمله مهم‌ترین محصولات کشاورزی سردرود به شمار می‌آیند. در سردرود تولید تابلوفرش نیز رواج دارد. این شهر یکی از مهم‌ترین مراکز تولید این محصول به شمار می‌آید.

اما آن چه جایگاه تاریخی سردرود را خاص می‌کند، وجود قلعه‌هایی تاریخی همچون «سلاسل»، «ساردور»، «سلسائیل» و «نارین» است که در میان آن‌ها، «نارین‌قلعه» ارزش تاریخی بیشتری دارد. این قلعه تاریخی در ارتفاعات سردرود، در محلی به نام «پارک مرخونی»، بر بالای یک تپه کم‌ارتفاع واقع شده است. تپه‌ای که قلعه‌نارین روی آن قرار دارد، در ادامه ارتفاعات سهند، یکی از مهم‌ترین رشته‌کوه‌های آذربایجان شرقی قرار دارد که بسیاری از رودهای مهم استان از آن سرچشمه می‌گیرد. این منطقه به خاطر خاک حاصلخیز و منابع آبی فراوان، به عنوان محلی مناسب برای کشاورزی و دامداری شناخته می‌شود.

تاریخچه نارین‌قلعه سردرود

قدمت نارین‌قلعه سردرود به هزاره اول پیش از میلاد باز می‌گردد. کارشناسان معتقدند سردرود در زمان حکومت اورارتویی مورد توجه بوده است. اورارتو‌ها اقوامی از کوهستان‌های جنوب قفقاز بودند که در قرن نهم پیش از میلاد حکومتی را تشکیل دادند. اورارتوها در کشورگشایی‌های خود به مناطق آذربایجان نیز وارد شدند.

در متون دینی و تاریخی، حکومت اورارتو به پادشاهی آرارات نیز شناخته می‌شود. سلسله اورارتوها در حدود سال 600 پیش از میلاد نابود شد. بناهای به جا مانده از عصر اورارتوها نشان می‌دهد معماری آنان خاص و مجلل بوده و بر مادها و هخامنشیان که پس از آنان به حکومت رسیده‌اند، تاثیرات زیادی داشته است. این حکومت در زمان خود تجارت اطراف دریای خزر را گسترش داد و در برهه‌ای از عمرش، اقتداری پایدار به دست آورد. برخی کارشناسان نام سردرود را با «ساردوری» یا «سر دور دوم»، یکی از پادشاهان اورارتویی مربوط می‌دانند. وی ظاهرا در سال 743 پیش از میلاد کشته شده است.

آثار به جا مانده در محوطه قلعه به قدری زیاد است که در زمین‌های کشاورزی اطراف آن، در هنگام شخم زدن، سفال‌های زیادی پیدا می‌شود. سفالینه‌های به دست آمده از قلعه و محوطه اطراف آن، به دوره‌های مختلفی مربوط است. این واقعیت نشان می‌دهد قلعه در دوره‌های پس از فروپاشی حکومت اورارتوها نیز مورد توجه بوده و کاربرد داشته است. کشف سفال‌های لعابداری از قرون هفتم و هشتم قمری (سیزدهم و چهاردهم میلادی) نشان می‌دهد دوره استفاده از قلعه به بیش از هزار سال می‌رسد. آخرین آثار سکونت در این محل، برج و باروهایی مربوط به دوره اسلامی است.

ویژگی‌های نارین‌قلعه سردرود

نارین‌قلعه زمینی به اندازه تقریبی 500 در 700 متر را در بر می‌گیرد. ارتفاع دیواره‌های این قلعه بیش از پنج متر است و ضخامت آن‌ها به دو متر می‌رسد. این ویژگی‌ها سبب می‌شد شکافتن و عبور از دیوارهای قلعه تقریبا غیر ممکن باشد و در هنگام هجوم، قلعه محلی امن برای ساکنان آن محسوب شود.

در داخل قلعه مقادیر زیادی قلوه‌سنگ وجود دارد که احتمالا در تاسیساتی که امروزه از میان رفته، کاربرد داشته است. در انتهای بخش شرقی قلعه، تپه‌ای کوچک دیده می‌شود که چند گور قدیمی در آن قرار دارد. این گورها با گل اخرا پوشانده شده‌اند. به نظر می‌رسد این پوشش نوعی ادای احترام به این مردگان بوده است. نارین‌قلعه به سبب موقعیت ممتاز خود آثار و اطلاعات ارزشمندی در خود دارد، با این وجود کاوش‌های صورت‌گرفته در آن هنوز به قدری وسعت نداشته تا بتواند کشفیات درخوری نصیب باستان‌شناسان کند، از این رو می‌توان این قلعه را اثری ناشناخته توصیف کرد.

ثبت ملی نارین قلعه سردرود

نارین‌قلعه سردرود در سال 2002 میلادی (1381 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.