سرو ابرکوه، یکی از کهنسال‌ترین درختان جهان در دل کویر ایران

در ادبیات پارسی، «سرو» به خاطر آن که درختی همیشه سبز است، به عنوان نماد آزادگی و ایستادگی شناخته می‌شود. این درخت به قدری در نظر ایرانیان محترم است که به عنوان یکی از نمادهای ایران به شمار می‌آید. در حجاری‌های به جا مانده از این دوره، اشکالی از سرو به چشم می‌خورد. در طول قرن‌ها، «بته جقه» به عنوان یکی از طرح‌های اصیل معماری اسلامی، سروی خمیده را تداعی می‌کند که بیانگر زیبایی و صلابت است. با این پیشینه، بی‌سبب نیست که سرو ابرکوه با عمر تخمینی 4500 سال، به عنوان کهنسال‌ترین موجود زنده آسیا و یکی از درختان کهنسال جهان، تا این حد نزد مردم ایران مورد احترام است.

ویژگی‌های سرو ابرکوه

محیط تنه سرو ابرکوه در روی زمین، 11.5 متر است. بلندای این درخت به 25 متر می‌رسد. این سرو از گونه سروهای مدیترانه‌ای است و قطر تنه‌اش به 4.5 متر می‌رسد. عمر این درخت حدود 4500 سال تخمین زده شده، ولی برخی دانشمندان احتمال می‌دهند عمر سرو ابرکوه بین شش تا هشت هزار سال باشد. بر اساس فهرستی که از گیاهان دیرزیست زنده دنیا تهیه شده، تنها قدمت 26 درخت به دوران پیش از میلاد بر می‌گردد که سن تخمینی سرو ابرکوه، آن را در رتبه نهم کهنسال‌ترین درختان زنده جهان قرار می‌دهد.
سرو ابرکوه در متون تاریخی

یکی از کتاب‌هایی که در آن از سرو ابرکوه سخن به میان آمده، «نزهت القلوب» اثر حمدالله مستوفی است. این کتاب در سال 740 قمری (1339 م.) تالیف شده و در آن درباره شهر ابرکوه بیان شده است: «آن جا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد، چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون، این از آن‌ها بلندتر و بزرگ‌تر است و درخت سرو در ایران‌زمین مثل آن نیست.» این قول نشان می‌دهد سرو ابرکوه حتی در حدود هفت قرن پیش، به عنوان درختی کهنسال و تنومند مشهور بوده است.

در سفرنامه‌های مشهور غربی، نظیر سفرنامه مارکوپولو (قرن چهاردهم میلادی) از سرو ابرکوه یاد شده است.

داستان‌ها درباره سرو ابرکوه

داستان‌های زیادی درباره سرو ابرکوه در میان مردم این شهر بیان می‌شود. برای مثال برخی کاشت این درخت را به یافث، پسر نوح نبی نسبت می‌دهند و معتقدند پسر نوح پس از طوفان معروفی که زمین را فرا گرفته، این سرو را در این محل کاشته است.

برخی نیز اعتقاد دارند زرتشت، پیامبر ایران باستان این سرو را کاشته و به همین خاطر، آن را «سرو زرتشت» هم می‌نامند. بر این اساس زرتشت، در یکی از روزهای اسفندماه به ابرکوه وارد شده و پس از کاشت بذر این درخت، به مردم وعده داده درختی ماندگار در شهرشان وجود خواهد داشت که چندین پادشاه در طول عمر او از بین خواهند رفت.

یکی دیگر از داستان‌هایی که درباره این سرو کهنسال بیان می‌شود، به اصحاب رس بر می‌گردد که قومی درخت‌پرست بوده‌اند. به عقیده برخی افراد، سرو ابرکوه یکی از 12 درختی بوده که این قوم پرستش می‌کردند و به خاطر آن که به دعوت پیامبر خود، دست از پرستش آن بر نداشتند، به عذاب الهی که شامل باد سرخ و آتشین بود، گرفتار شدند.

حفاظت از سرو ابرکوه

پس از ثبت سرو ابرکوه در فهرست آثار طبیعی ملی ایران، طرح‌هایی برای حفاظت از آن به اجرا درآمده است. در این طرح‌ها موانع اکولوژیک و تنش‌های نامساعد محیطی که ممکن است به صورت ناگهانی به وقوع بپیوندد و ادامه حیات درخت را تهدید کند، مورد توجه واقع شده است. حصارکشی و ساماندهی فضای پیرامون سرو ابرکوه، به‌کارگیری روش‌های مبارزه بیولوژیک با آفات، تلاش برای ترمیم تنه درخت و نصب صاعقه‌گیر از جمله اقداماتی بوده که در چند سال اخیر برای حفاظت از سرو ابرکوه به اجرا درآمده است.

راه‌های بازدید از سرو ابرکوه

قرار گرفتن ابرکوه در میان سه شهر تاریخی یزد، اصفهان و شیراز، موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای به آن بخشیده است. سرو ابرکوه در جنوب غرب این شهر واقع است.

ثبت ملی سرو ابرکوه

سرو ابرکوه به عنوان سومین اثر طبیعی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ثبت سرو ابرکوه در فهرست آثار ملی ایران به سال 2004 میلادی (1382 خورشیدی) باز می‌گردد.

اطلاعات

نام	سرو ابرکوه، یکی از کهنسال‌ترین درختان جهان در دل کویر ایران
کشور	ایران
ناحیه	یزد
شهر	ابرکوه
نوع	طبیعی
ثبت	ملی