غار سیده خاتون، خانه‌ای 70 هزار ساله!

غار سیده خاتون یا «تنگ اشکن»، در شهرستان ارسنجان استان فارس قرار دارد و قدمت آن به پیش از تاریخ بر می‌گردد. این غار بزرگ‌ترین غار باستانی منطقه به شمار می‌آید و از آن هزاران ابزار سنگی مربوط به شکار به دست آمده است. گفته می‌شود سال‌ها پیش شخصی به نام «سیده خاتون» در غار زندگی می‌کرد و به همین دلیل، نام وی را بر این غار نهاده‌اند.

تاریخچه ارسنجان

ارسنجان یکی از شهرهای قدیمی استان فارس است که قدمت سکونت انسان در آن، به حدود 70 هزار سال پیش باز می‌گردد. در محدوده این شهر چند غار کشف شده که به عنوان سکونت‌گاه انسان‌های پیش از تاریخ مورد استفاده قرار می‌گرفت.

این شهرستان به دلیل آب و هوا و پیشینه خود، مورد توجه گردشگران است. نام شهرستان از دو کلمه «ارسن» به معنی خوش آب و هوا و «گان» یا «جان» به معنای مکان و محل تشکیل شده است، بنابراین معنای این نام را می‌توان «جای خوش آب و هوا» دانست. در طول تاریخ آب و هوا و منابع غنی این منطقه محلی مناسب برای سکونت انسان به وجود آورده و در طول چند ده هزار سال محلی برای استقرار انسان‌ها بوده است.

ویژگی‌های غار سیده خاتون

ارتفاع این غار از سطح دریا 1691 متر و ارتفاع آن از سطح زمین‌های اطراف، 17 متر است. دهانه غار 40 متر عرض و 22 متر ارتفاع دارد. پس از ورود به غار، دهانه تنگ‌تر می‌شود و به همین خاطر، امنیت محیط داخلی غار را بالاتر می‌برد. این غار با طول حدود 26 متر، فضایی نزدیک 400 متر مربع را در اختیار ساکنان قدیمی خود قرار می‌داد. بزرگ بودن فضای داخلی غار و رو به جنوب بودن دهانه آن، موجب می‌شد غار در تابستان‌ها خنک و در زمستان‌ها گرم باشد. این ویژگی نور مناسبی به درون غار می‌فرستاد. علاوه بر این اطراف غار محیطی بسیار مناسب برای زندگی انواع مختلف جانوران محسوب می‌شد که منابع غذایی را برای انسان شکارچی آن عصر، فراهم می‌آورد.

تاریخچه غار سیده خاتون

یافته‌های کاوش‌های صورت‌گرفته در این غار نشان می‌دهد دیرینگی آن به دوره پارینه سنگی (60 تا 70 هزار سال پیش) باز می‌گردد. این دوره قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین مراحل زندگی انسانی را شامل می‌شود و در آن، برای نخستین بار انسان از ابزارهای سنگی دست‌ساز استفاده کرده است. این دوران از 3.3 میلیون سال پیش تا حدود 8500 سال قبل از میلاد ادامه داشته است.

در کاوش‌های غار سیده خاتون ابزارهای شکار از جنس سنگ، استخوان‌های برخی حیوانات مانند اسب و سازه‌ای که در کف غار قرار داشته و برای ذخیره آب مورد استفاده بوده، کشف شده است.

کاوش‌های غار سیده خاتون

در کاوش‌هایی که در سال 1977 میلادی در منطقه‌ای به وسعت 900 کیلومتر مربع در جنوب و جنوب غرب ایران توسط جیرو ایکدا، پروفسور انسان‌شناسی طبیعی دانشگاه کی‌تو ژاپن و آکیرا سنکی، همکار وی انجام شد، مجموعا 144 غار و پناهگاه، 21 محوطه روباز، 31 تپه و 19 محوطه توده سنگی کشف شد که غار سیده خاتون، یکی از آن‌ها بود. پس از آن باستان‌شناسان ایرانی و ژاپنی در چند فصل به کاوش‌های مشترک در این محوطه مشغول شدند. یافته‌های حاصل از این کاوش‌ها نشان داد غار سیده خاتون در چند دوره تاریخی، محل سکونت انسان‌ها بوده است. یک چاقو، 38 خراشنده، 26 تیغه متوسط، 119 تیغه کوچک، 42 ریزتیغه، 61 سنگ مادر و 283 تراشه در این غار به دست آمده است. همچنین پنج اجاق، 13 هزار دست‌افزار سنگی و استخوان‌های زیادی از جانوران، در کاوش‌ها کشف شده که بسیار قابل توجه است. این استخوان‌ها نشان می‌دهد مردم ساکن غار سیده خاتون، در طول حیات خود به شکار اسب‌سانان، بزسانان و غزال‌ها می‌پرداختند.

غار سیده خاتون در کجا قرار دارد؟

این غار در فاصله 10 کیلومتری جنوب شرقی ارسنجان قرار دارد.

ثبت ملی غار سیده خاتون

این غار در سال 2006 میلادی (1385 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

اطلاعات

نام	غار سیده خاتون، خانه‌ای 70 هزار ساله!
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	ارسنجان
نوع	تاریخی
ثبت	ملی