معماری و ویژگی‌های باغ فین

معماری یکی از جلوه‌های ظاهری هر تمدن است که می‌توان در عمق آن، ریشه‌هایی از باورها، آیین‌ها و ابتکارات ملل مختلف را مشاهده کرد. در طول تاریخ معماران با ساختن بناهایی که مبتنی بر نیازهای مردم بود، موفق شدند دانش خود را گسترش دهند و در طراحی فضا و به کارگیری مصالح و ابزارها مهارت پیدا کنند. بدین ترتیب در هر گوشه از جهان، معماری به گونه‌ای گسترش پیدا کرد که مخصوص همان اقلیم و فرهنگ بود. در معماری ایرانی نیز سازه‌ها، تزئینات، جزئیات دیده می‌شود که مخصوص فرهنگ و اقلیم ایران است. از این میان «باغ ایرانی» به دلیل برخورداری از ویژگی‌های منحصر به فرد، به عنوان نشانه‌ای از علاقه ایرانیان به طبیعت مورد توجه جهانیان قرار گرفت. تا جایی که از میان باغ‌های ایرانی شماری به ثبت جهانی نیز رسیدند، از جمله «باغ فین» که در میان مردم ایران با نام یکی از سیاستمداران مهم و خوش‌نام قرن نوزدهم ایران عجین شده است.

باغ فین در کجا قرار دارد؟
باغ فین در شهرستان کاشان در شمال استان اصفهان واقع شده است. شهرت باغ فین به حدی است که آن را به عنوان نماد شهر کاشان به شمار می‌آورند. این شهر در میان کوه‌های کرکس و مناطق کویری مرکز ایران قرار دارد و به خاطر این ویژگی، محلی مناسب برای پرورش گل محمدی به شمار می‌رود. مشهور است که بهترین گلاب ایران در کاشان به دست می‌آید. قدمت سکونت در کاشان، با توجه به وجود «تپه‌های سیلک» به هفت هزار سال پیش نسبت داده می‌شود. تپه‌های سیلک هم تنها چند کیلومتر با باغ فین فاصله دارد.

تاریخچه باغ فین
به عقیده برخی کارشناسان باغ فین در دوره صفویه (قرن شانزدهم میلادی) تاسیس شده است، با این وجود شماری دیگر تاریخ تاسیس این باغ را به پیش از این دوره مربوط می‌دانند. قدر مسلم این است که در سال 1572 میلادی، پس از زمین‌لرزه ویرانگری که بسیاری از بخش‌های کاشان را دچار خرابی کرد، باغ فین هم دچار صدمات زیادی شد. گفته می‌شود پس از این دوره این مجموعه به خاطر فرسودگی و خرابی‌اش در زبان مردم «باغ کهنه» نامیده می‌شد، ولی پس از مدتی شاه عباس اول (سلطنت از 1587 تا 1629 میلادی) بنا را مرمت کرد و نام آن را به «باغ نو» تغییر داد تا بدینوسیله خدمات خود را یادآور کند.


کوشک باغ فین کاشان
باغ فین، محل قتل امیرکبیر
امیرکبیر نخستین صدراعظم ناصرالدین‌شاه (سلطنت از 1848 تا 1896 میلادی) بود و تقریبا سه سال در این سمت حضور داشت. با وجود کوتاهی دوره مسئولیت امیرکبیر، اصلاحات او به حدی گسترده و موثر بود که وی را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین چهره‌های تاریخ ایران مطرح کرد. امیرکبیر در پایان صدارت خود، با توطئه‌هایی که از سوی اطرافیان شاه و دولت‌های خارجی شکل گرفت، مغضوب ناصرالدین‌شاه شد و پس از تبعید به کاشان، در حمام فین به قتل رسید (1852 میلادی/ 1230 خورشیدی). ناصرالدین‌شاه پس از قتل امیرکبیر بارها از کرده خود ابراز ندامت کرد، ولی ضربه‌ای که با این کار به وی و تاریخ ایران وارد شد، هرگز جبران‌شدنی نبود.

معماری و ویژگی‌های باغ فین
در ایران مناطق متعددی با نام «فین» نامگذاری شده‌اند. عقیده بر این است که فین به جاهایی اطلاق می‌شد که آب فراوان در آن جریان داشت. ایجاد باغ فین در مکان امروزی هم به خاطر وجود آب فراوان بود. در حال حاضر نیز در باغ فین و مناطق اطراف آن جوی آبی جریان دارد که از محلی به نام «چشمه سلیمانیه» سرچشمه می‌گیرد. در حیاط مجموعه باغ فین، درختان سرو و چنار کاشته شده‌اند. شمار درختان تنومند باغ بیش از 500 اصله است. سن برخی از این درختان بیش از 450 سال تخمین زده می‌شود. بعضی کارشناسان احتمال داده‌اند که طراح باغ غیاث‌الدین جمشید کاشانی، ریاضی‌دان نامی قرن چهاردهم و پانزدهم میلادی یا شیخ بهایی، دانشمند و معمار چیره‌دست قرن شانزدهم و هفدهم طراح این باغ باشند.
وجود یک حوض بزرگ با کاشی‌های فیروزه‌ای از جلوه‌های بی‌نظیر باغ فین است. در پشت باغ، حوضچه‌ای ساخته شده که آب آن از طریق تنبوشه‌های سفالی به سمت فواره‌های باغ هدایت می‌شود.

ثبت ملی و جهانی باغ فین
باغ فین در سال 1935 میلادی (1314 خورشیدی) در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد. ثبت جهانی این بنا نیز به سال 2011 میلادی (1390 خورشیدی) باز می‌گردد، زمانی که 9 اثر با عنوان «باغ ایرانی» در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.