پل سرچشمه مردق، پلی مستحکم از پنج قرن پیش

استان آذربایجان شرقی به خاطر اقلیم خود، جاذبه‌های طبیعی فراوانی دارد. در این استان رودخانه‌های فصلی و دائمی متعددی جاری است که هر کدام، در مسیر خود جاذبه‌هایی چشم‌نواز به وجود آورده‌اند. زندگی انسانی در کنار این رودخانه‌ها، موجب شده سازه‌هایی روی آن‌ها به وجود آید که روزگاری، ارتباط روستاها و شهرها به آن وابسته بود، ولی امروز، آن‌ها از کارایی افتاده‌اند و پاسخگوی حمل و نقل پردامنه‌ای که زندگی مدرن ایجاب می‌کنند، نیستند.

پل سرچشمه مردق، یکی از پل‌های مستحکم استان آذربایجان شرقی است که در طول سال‌ها، زیبایی و صلابت خود را به خوبی حفظ کرده است.

پل سرچشمه مردق در کجا قرار دارد؟

این پل در نزدیکی روستای مردق، در شهرستان مراغه و روی رودخانه‌ای فصلی به نام «مردق» احداث شده است. مراغه از نظر سیاسی و علمی، در تاریخ ایران جایگاهی ویژه دارد. در این شهرستان آثار تاریخی فراوانی وجود دارد که بیشتر آن‌ها به دوره ایلخانان مربوط است، زمانی که این شهر پایتخت ایران بود و با احداث برخی مراکز علمی، مانند رصدخانه مراغه، در بین دانشمندان و علم‌آموزان کشورهای مختلف، شهرت فراوان یافته بود. البته دیدنی‌های مراغه منحصر به آثار تاریخی نیست و جاذبه‌های طبیعی فراوانی نیز در آن یافت می‌شود. این ویژگی‌ها سبب شده مراغه با برخورداری از بیش از 500 جاذبه گردشگری، به یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران از این نظر، تبدیل شود. شهرستان مراغه در مجموع بیش از 2200 کیلومتر مربع وسعت و بیش از 350 هزار نفر جمعیت دارد.

روستای مردق در مسیر مراغه به هشترود قرار دارد و برای رسیدن به آن، باید پس از پیمودن حدود 10 کیلومتر به سوی هشترود، مسیر را به سوی روستای «داش آتان» تغییر داد. مردق پس از روستای داش‌ آتان واقع است.

مردم روستای مردق عموما کشاورز هستند. روستا پوشیده از باغ است و سیب، محصول اصلی آن به شمار می‌رود. باغ‌های روستا معمولا بدون دیوار و فنس هستند و در فصل تابستان، شاخه‌های پر محصول درختان بسیار دیدنی است. در ادامه مسیری که به روستا می‌رسد، منطقه‌ای حفاظت‌شده قرار دارد که از نظر زمین‌شناسی ارزشمند است و فسیل‌های زیادی در آن یافت می‌شود. پس از مردق، روستایی به نام «چکان» قرار دارد.

رودخانه مردق

رودخانه مردق که در گویش محلی آن را «مردق چای» یا «مردی چای» یا «موردو چای» می‌گویند، از ارتفاعات سهند سرچشمه می‌گیرد و پس از پیمودن مسیری در حدود 100 کیلومتر، به زرینه‌رود ملحق می‌شود تا در نهایت آب آن به دریاچه ارومیه بریزد. این رود از شهرستان‌های مراغه و ملکان عبور می‌کند و در مسیر خود، آثار طبیعی زیبایی می‌آفریند.

در رودخانه مردق به طور تقریبی، سالانه 107 میلیون متر مکعب آب جریان پیدا می‌کند و بستر آن، از دوران سوم زمین‌شناسی باقی مانده است. همین موضوع اهمیت رودخانه در مطالعات زمین‌شناسی و فسیل‌شناسی را بالا برده است.

ویژگی‌ها و معماری پل سرچشمه مردق

ساختمان و ساختار پل سرچشمه مردق، پس از چند قرن، به خوبی حفظ شده است، به طوری که می‌توان آن را یکی از سالم‌ترین پل‌های تاریخی استان آذربایجان شرقی دانست. این پل در دوره صفویه (قرن شانزدهم میلادی) ساخته شده است، ولی در ساخت آن، رگه‌هایی از معماری دوره ایلخانی (قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی) نیز دیده می‌شود.

در ساخت پل از مصالحی که در منطقه وجود داشته، استفاده شده است. به همین دلیل رنگ پل به قرمزی تمایل دارد. سنگ‌های به کار رفته در پل نیز از معدن سنجان که در همان حوالی قرار دارد، استخراج شده است.

پل، سه دهانه دارد که دهانه میانی از دو دهانه دیگر، بزرگ‌تر است و در نمایی کلی، ساختار پل، شکلی متقارن دارد. البته برای مهار آب‌هایی که در هنگام طغیان رودخانه و باران‌های شدید جاری می‌شود، دو طاق کوچک هم در دو طرف طاق میانی ساخته شده است. این پل 42 متر طول و 4.5 متر عرض دارد. ارتفاع پل از کف رودخانه نیز 6.8 متر است.

در گذشته، پل سرچشمه مردق محل عبور مردم در مسیر شهرهای مراغه، میانه و هشترود بود و نقش مهمی در رفت و آمد و حمل و نقل روستاها ایفا می‌کرد، با این وجود امروزه عبور و مرور بسیار کمتری از روی آن صورت می‌گیرد.

ثبت ملی پل سرچشمه مردق

این پل در سال 2003 میلادی (1381 خورشیدی) در فهرست میراث ملی ایرانی به ثبت رسید.