شبیه‌خوانی بخشایش، بزرگ‌ترین شبیه‌خوانی شمال غرب ایران
شبیه‌خوانی بخشایش، بزرگ‌ترین شبیه‌خوانی شمال غرب ایران
«شبیه‌خوانی» یا «تعزیه» بخشی از سنت عزاداری ایرانیان در سوگ امام حسین و شهدای کربلاست. به نظر می‌رسد قدمت شبیه‌خوانی به دوران پیش از اسلام برسد، ولی در حال حاضر این آیین تنها به عنوان شیوه‌ای از بازسازی وقایع کربلا و شهادت امام حسین و یاران ایشان شناخته می‌شود. امروزه در ایران شبیه‌خوانی‌های زیادی در ماه‌های محرم و صفر برگزار می‌شود که برخی از آن‌ها از نظر وسعت و شکل اجرا، برجستگی‌هایی دارند، از جمله شبیه‌خوانی بخشایش که یکی از بزرگ‌ترین شبیه‌خوانی‌های ایران به شمار می‌رود. بخشایش یکی از توابع شهرستان هریس در استان آذربایجان شرقی است که جمعیت آن به حدود پنج هزار نفر می‌رسد.
شیوه اجرای شبیه‌خوانی
اجرای شبیه‌خوانی در طول تاریخ روشی مشخص به خود گرفته است، به طوری که در ابتدا پیش‌خوانی صورت می‌گیرد و یک نفر به عنوان «تعزیه‌گردان» یا «ناظم‌البکا» به ساماندهی اجرا می‌پردازد. بازیگران که به آنان «تعزیه‌خوان» یا «شبیه‌خوان» گفته می‌شود، معمولا در دو دسته کلی «اولیاخوان» و «اشقیاخوان» تقسیم می‌شوند که اشقیاخوان‌ها سپاهیان یزید و دشمنان امام حسین هستند. اولیاخوانها در اجرای خود از صدایی آهنگین استفاده می‌کنند، ولی اشقیاخوان‌ها با صدایی نخراشیده و ناموزون که گاهی حتی تمسخرآمیز به نظر می‌رسد، به ایفای نقش مشغول می‌شوند. به دلیل استفاده از آوازهای موسیقی ایرانی در نقش‌های مختلف، آشنایی به اولیات آواز ایرانی برای شبیه‌خوان‌ها بسیار مهم است. شبیه‌خوانان در صورتی به مقام استادی می‌رسند که بتوانند برای ایفای نقش‌های مختلف آمادگی کسب کنند و به زیر و بم اجرا و اشعاری که در آن نقش بیان می‌شود، آشنا شوند. دیگر تفاوت دو دسته شبیه‌خوانان، در لباس آنان است: اولیاخوانها معمولا لباس سبز، سفید یا سیاه بر تن دارند ولی اشقیاخوان‌ها لباس سرخ می‌پوشند. در شبیه‌خوانی مردان نقش زنان را بازی می‌کنند و صورت کسانی که در نقش امام حسین و یاران ایشان بازی می‌کنند مستتر می‌شود.
به اصطلاح تعزیه‌خوانان، «امام‌خوانی» یکی از بالاترین مراتب و بلکه بالاترین مرتبه در تعزیه‌خوانی است. رسیدن به رتبه امام‌خوانی و ایفای نقش امام حسین، به تجربه‌ای فراوان در شبیه‌خوانی نیاز دارد. در مقابل، عده‌ای در تعزیه به عنوان سیاهی‌لشکر حضور می‌یابند که معمولا افرادی بی‌تجربه هستند و دیالوگی به زبان نمی‌آورند. حضور در نقش سیاهی‌لشکر می‌تواند نخستین گام برای حضور در نقش‌های دیگر شبیه‌خوانی باشد. اهمیت شبیه‌خوانی در جامعه ایران بیش از یک نمایش است، به طوری که گاهی ممکن است فردی به قدری در نقشی که آن را اجرا می‌کند جا بیافتد که در زندگی روزمره نیز با آن نقش شناخته شود.
شبیه‌خوانی ممکن است در یک یا چند روز اجرا شود. در برخی نقاط ایران هر روز بخشی از وقایع کربلا در قالب شبیه‌خوانی به اجرا در می‌آید ولی در برخی نقاط دیگر، همانند آن چه در بخشایش دیده می‌شود، وقایع در یک روز به صورت متوالی نمایش داده می‌شود.
شبیه‌خوانی بخشایش، ویژگی‌ها و شیوه اجرا
در محوطه‌ای بیرون از شهر بخشایش، میدانی مخصوص ساخته شده که همه‌ساله میزبان مراسم بزرگ شبیه‌خوانی است. این محل در یک گودی انتخاب شده تا تماشاگران بتوانند با ایستادن روی بلندی‌های اطراف، وقایع را به خوبی مشاهده کنند.
قدمت اجرای این مراسم آیینی به بیش از 160 سال می‌رسد. این مراسم هر سال در روز عاشورا- دهم محرم الحرام مصادف با روز شهادت امام حسین و یارانشان- برگزار می‌شود. شبیه‌خوانی روز عاشورا معمولا پیش از ظهر شروع می‌شود و حدود چهار ساعت ادامه دارد. این برنامه در چند مجلس (پرده) به اجرا در می‌آید که معمولا بازسازی ورود امام حسین و یاران ایشان به میدان نبرد، اقامه نماز صبح در روز عاشورا، رزم حضرت علی اکبر و حضرت قاسم و شهادت حضرت ابوالفضل، علمدار و برادر امام حسین، در آن جای دارد. شبیه‌خوانی بخشایش در هنگام نمایش به میدان رفتن حضرت ابوالفضل و رجزخوانی ایشان، به نقطه اوج می‌رسد.
از نظر وسعت و دامنه اجرا، شبیه‌خوانی شهر بخشایش را به عنوان بزرگ‌ترین شبیه‌خوانی در شمال غرب ایران به شمار می‌آورند. هر ساله حدود 40 هزار نفر برای دیدن این آیین در بخشایش حضور می‌یابند. تمرین‌ها و تدارکات مربوط به اجرای شبیه‌خوانی، حداقل یک ماه پیش از عاشورا آغاز می‌شود و بیش از 300 نفر عوامل اجرایی و بازیگر در آن حضور دارند.
ثبت ملی شبیه‌خوانی بخشایش
مراسم شبیه‌خوانی شهر بخشایش در سال 2012 میلادی (1391 خورشیدی) در فهرست آثار ناملموس ایران به ثبت رسید.
| نام | شبیه‌خوانی بخشایش، بزرگ‌ترین شبیه‌خوانی شمال غرب ایران |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | هریس |
| نوع | دینی |
| ثبت | ملی |
آداب و رسوم
Choose blindless
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: