روستای قطرم، معجزه طبیعت در کنار کویر سوزان یزد

سبک زندگی مدرن، بیشتر به شهرنشینی گرایش دارد و در آن، روستا منزلت و جایگاهی را که در گذشته در اختیار داشت، از دست داده است. روستا امروزه نیز همچون گذشته، جایی برای زیست مردمانی تلاشگر است که با کشاورزی و دامداری و سایر فعالیت‌های کاری مرتبط با طبیعت، روزگار می‌گذرانند. زندگی در روستا با کوشش و سخت‌کوشی در آمیخته است، ولی وجهی از آن که نمی‌توان در شهر پیدا کرد، سرزندگی، آرامش و طراوت است.
بسیاری از گردشگران علاقه دارند به جای انتخاب شهرها به عنوان مقصد گردشگری، عطای امکانات رفاهی را به لقایش ببخشند و به روستا بروند تا علاوه بر تجربه کوتاه زندگی در روستا، کمی به اصل انسان، که همانا درآمیختگی با طبیعت است، برگردند. در این میان برخی روستاها هستند که این تجربه را لذت‌بخش‌تر می‌کنند، روستاهایی که به عنوان روستای نمونه گردشگری انتخاب شده‌اند و علاوه بر طبیعتی پر جاذبه، از تاریخی کهن برخوردارند. روستای قطرم یکی از همین روستاهاست؛ روستایی که در دل کویر، همچون نگینی سبز جلوه‌گر شده است.

روستای قطرم در کجا قرار دارد؟
استان یزد بیش از 76 هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و از حیث وسعت، در رتبه هشتم استان‌های ایران قرار می‌گیرد. اقلیم کویری استان، موجب شده سکونت‌گاه‌ها به صورت پراکنده در آن شکل گیرند. روستای قطرم در شهرستان بافق و در شرق این استان واقع است. بافق در ایران به خاطر برخورداری از منابع غنی معدنی شهرت دارد، با این حال در این شهرستان، چندین روستای سرسبز، از جمله قطرم وجود دارند. این روستاها عمدتا به صورت یک آبادی مجزا در دل کویر به وجود آمده‌اند و سرسبزی آن‌ها مرهون چشمه‌ها و قنات‌هاست. روستای قطرم در دامنه‌های غربی کوه‌های باجگان، در جنوب شهر بافق در دره‌ای کوهستانی واقع شده است. فاصله روستای قطرم با شهر بافق نزدیک 43 کیلومتر است.

ویژگی‌های روستای قطرم
کوچه‌های مسقف غیر همسطح و پلکانی، در کنار دیوارهای سنگی باغ‌ها، منازلی با درهای ورودی کوتاه و کوچک و کوچه‌های پر پیچ و خم از ویژگی‌هایی است که روستای قطرم را نسبت به دیگر روستاهای استان یزد، تمایز بخشیده است. ساختار پلکانی خانه‌های روستا سبب شده برخی آن را با ماسوله در شمال ایران مقایسه کنند و قطرم را «ماسوله یزد» بنامند. کوچه‌های روستا برای در امان ماندن از گرمای تابستان و برف سنگین زمستان، به صورت مسقف ساخته شده است. احتمالا ساکنان قدیمی روستا در این کار، جنبه‌های امنیتی و حفاظتی را نیز مدنظر داشته‌اند.
ارتفاع روستا از سطح دریا حدود 1500 متر است. شکل‌گیری روستا در جهت شرقی غربی، متناسب با عوارض جغرافیایی دره است. بیشتر مردم روستا به کشاورزی و باغداری اشتغال دارند، با این حال برخی اهالی در معادن شهرستان به کار مشغولند. چشمه‌ای در شش کیلومتری روستا که آب آن به شکل یک نهر از وسط روستا عبور می‌کند، اصلی‌ترین منبع آبی آن به شمار می‌رود.
قطرم با چند کوه احاطه شده است، گویا این کوه‌ها حصاری طبیعی هستند که قطرم را از طبیعت خشن و گزنده کویر محافظت می‌کنند. بخشی از این کوه‌ها به مرور زمان فرسایش پیدا کرده و به شکل دسته هاون درآمده‌اند. روستاییان این شکل خاص کوه را «جوغن» می‌گویند. این کوه‌ها برای صخره‌نوردی بسیار مناسب هستند.
شرایط خاص روستا موجب شده در آن، هم گیاهان گرمسیری همچون خرما و پسته کشت شوند و هم گردو و بادام که با مناطق مرطوب و سردسیر هم‌خوانی دارند، امکان رشد پیدا کنند. وضعیت آب و هوایی روستا به گونه‌ای است که در فاصله‌ای کم، می‌توان تغییر دما و گردش فصول را حس کرد! در قطرم انواع گونه‌های جانوری همچون بز، کل، میش، قوچ، کبک و تیهو دیده شده است. همچنین انجیر وحشی، زیره و بادام کوهی از جمله گیاهان بومی روستا به شمار می‌روند.
برخی معتقدند با توجه به وجود یک قبرستان قدیمی در ورودی روستا، قدمت قطرم به پنج هزار سال بالغ می‌شود. به نظر می‌رسد انتخاب این مکان به عنوان یک سکونت‌گاه، به خاطر کارکرد حفاظتی کوه‌ها نیز بوده است. به عبارت دیگر کوه‌ها عامل مهمی در حفظ امنیت روستا در مقابل مهاجمان محسوب می‌شدند. در روستا چند سد آبی قدیمی وجود دارد که در کنار چشمه‌های متعدد، می‌تواند برای طبیعت‌گردی جذاب باشد.
گویش مردم روستا با گویش اهالی شهر بافق تفاوت دارد. همین ویژگی این روستا را برای مطالعات مردم‌شناسی و زبان‌شناسی نیز جذابیت می‌بخشد. همچنین برخی بازی‌های محلی نظیر گوی‌بازی یا چفته‌بازی و ذغال‌بازی، به عنوان بازی‌های قدیمی روستا و تفریح قدیمی اهالی آن محسوب می‌شوند. آیینی به نام «تالو گردانی» نیز در این روستا سابقه دارد که برای طلب باران انجام می‌شود. در این آیین یکی از جوانان یا نوجوانان روستا به عنوان «تالو» انتخاب می‌شود. او زنگوله‌ای در دست می‌گیرد، به در خانه اهالی می‌رود و از آن‌ها می‌خواهد نذری‌های خود را به وی اعطا کنند. این نذری‌ها می‌تواند وجه نقد یا یک خوراکی، مانند شکلات یا آش باشد.