چهارمنار، محله کمترشناخته‌شده تبریز
چهارمنار، محله کمترشناخته‌شده تبریز
مساجد یکی از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی و اجتماعی در جامعه ایرانی به شمار می‌آیند. نقش مهم این نهادها سبب شده در طول تاریخ، در هر محله یک یا چند مسجد مهم وجود داشته باشد. به همین خاطر، در حال حاضر مساجد تاریخی، یکی از ارزشمندترین آثار به جا مانده از گذشتگان هستند.
در تبریز که به عنوان یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین شهرهای ایران شناخته می‌شود، مساجد مهم و باارزشی وجود دارند. این مساجد گاهی به اندازه‌ای برای اهالی محله مهم بودند که نام محله را از آنان اقتباس کردند، شبیه مسجد و مقبره چهارمنار که خانه‌ها و محله اطراف آن، به همین نام معروف شده است.
محله قدیمی چهارمنار و ویژگی‌های آن
تبریز در گذشته، 24 محله داشته است. چهارمنار به عنوان یکی از این محلات 24گانه، در محدوده شمالی بازار تبریز قرار دارد. در واقع بخش زیادی از وسعت این محله را بازار تبریز اشغال کرده است. به همین دلیل، ساکنان قدیمی محله از توانگران و بزرگان شهر بوده‌اند.
چهارمنار از شمال به رودخانه مهران‌رود (میدان‌چای)، از غرب به محله‌های راسته‌کوچه و مسجد جامع، از شرق به خیابان دارایی و از جنوب به بازار تبریز محدود است. نام این محله از مسجد و مقبره چهارمنار گرفته شده است. با وجود آن که این محله از ارزش تاریخی بالایی برخوردار است، هم‌جواری آن با بازار بزرگ تبریز موجب شده توجه کمتری به آن صورت گیرد.
مهم‌ترین بنای تاریخی محله چهارمنار، بازار تاریخی تبریز است که در آن، مدرسه، مسجد و چند بازارچه وجود دارند. حمام خان، مسجد و مدرسه کاظمیه و چند کاروانسرا، دیگر بناهای تاریخی این محله را تشکیل می‌دهند. در منابع قدیمی، نام چند بنا، از جمله چند مسجد ذکر شده که احتمالا در طول زمان، خصوصا با وقوع زمین‌لرزه هشتم ژانویه 1780 میلادی (18 دی‌ماه 1158 خورشیدی) از میان رفته‌اند.
مسجد و مقبره چهارمنار
مسجد و مقبره چهارمنار را که به «امامزاده چهارمنار» هم معروف است، می‌توان نماد محله چهارمنار دانست. علی بن مجاهد، نوه زید بن علی و سومین نسل از فرزندان امام سجاد، چهارمین پیشوای شیعیان، دو تن از امیران روادی (امیر وهسودان و امیر مملان)، یک نفر از سلاطین سلجوقی (محمود دوم) و شش نفر از سلاطین آق‌قویونلوها (اوزون حسن، سلطان یعقوب، سلطان بایسنقر، سلطان رستم، سلطان احمد گوده و سلطان محمدی)، در این بنا دفن شده‌اند. در گذشته در قسمت شمالی بنا، اتاق‌های کوچکی وجود داشت که در داخل آن، سه قبر در کنار هم قرار گرفته بود. این سه قبر از سوی مردم محلی به «سه علمدار» معروف بود. به خاطر وجود مزار علی بن مجاهد و «سه علمدار» این مکان به «چهار قبر» هم مشهور شده است.
گفته می‌شود دلیلی که دو پادشاه روادی در این مقبره دفن شده‌اند، علاقه زیاد آنان به فرزندان پیامبر اسلام بوده است. روادیان خاندانی عرب‌تبار و کرد‌تبار بودند و از 955 تا 1071 میلادی، بر سرزمین‌هایی که امروز بخش‌هایی از آذربایجان ایران، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه را در بر می‌گیرد، حکومت می‌کردند. مقر اصلی حکومت روادیان، تبریز و مراغه بود.
از نظر تاریخی، عمر بنای اولیه این مسجد حدود 700 سال تخمین زده شده است. البته این بنا به خاطر مجاورت با کاروانسرای میرزا ابوالحسن، مورد توجه بوده و چندین بار اقداماتی برای مرمت آن صورت گرفته است. ساختمان این مقبره از آجر ساخته شده و علاوه بر مناره‌ها، گنبدی آجری نیز دارد که به «گنبد امیرمولا» معروف است. در داخل مقبره، همانند آن چه از بیرون به نظر می‌رسد، تزئینات زیادی به کار نرفته است. البته بقایایی از کاشی‌کاری‌هایی در بخش‌های مختلف بنا به چشم می‌خورد که احتمالا در دوره‌های بعدی به آن اضافه شده است. یک در چوبی بلند ورودی بنا را تشکیل می‌دهد. روشنایی داخلی بنا به وسیله چند پنجره کوچک که در بخش پایینی گنبد تعبیه شده‌اند، تامین می‌شود. علاوه بر این در دیوارها هم تاقچه‌ها و پنجره‌هایی وجود دارد. در تازه‌ترین عملیاتی که در سال 2020 میلادی (1399 خورشیدی) برای مرمت مجموعه صورت گرفت، بنا از نظر استحکام تقویت شد و اقداماتی برای اصلاح تزئینات داخلی آن صورت گرفت.
ثبت ملی مسجد چهارمنار تبریز
این بنا در سال 2006 میلادی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
| نام | چهارمنار، محله کمترشناخته‌شده تبریز |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | تبریز |
| نوع | تاریخی |
| ثبت | بدون ثبت |
جاذبه‌های گردشگری و اماکن
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: