غار شکارچیان، مخفی‌گاه شکارچیان نئاندرتال

کوه‌های زاگرس یکی از کهن‌ترین سکونتگاه‌های انسانی در فلات ایران به شمار می‌روند. در بخش‌های مختلف این رشته‌کوه، آثاری از حیات انسانی مشاهده شده که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از هفت هزار سال بالغ می‌شود. «غار شکارچیان» نیز یکی از سکونتگاه‌های کهن انسانی در زاگرس است که به عقیده برخی باستان‌شناسان، انسان نئاندرتال در آن حضور داشته است. نئاندرتال‌ها گونه‌ای متفاوت با انسان‌های امروزی هستند که امروزه منقرض شده‌اند. این گونه تا حدود 40 هزار سال پیش در اوراسیا زندگی می‌کرد. نئاندرتال‌ها نسبت به انسان امروزی جثه‌ای تنومندتر و لگن و قفسه سینه‌ای پهن‌تر داشتند. دانشمندان به این باور هستند که قد نئاندرتال‌ها بین 152 تا 168 سانتی‌متر بوده است.

غار شکارچیان در کجا قرار دارد؟

غار شکارچیان در بخش بیستون شهرستان هرسین در استان کرمانشاه، در غرب ایران واقع شده است. به دلیل آن که این غار در دامنه کوهی به نام بیستون قرار گرفته، آن را به «غار بیستون» هم می‌‌شناسند. فاصله کوه بیستون با شهر کرمانشاه نزدیک 30 کیلومتر است. بیستون یکی از محوطه‌های باستانی ایران به شمار می‌آید که نام آن در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. وجود سنگ‌نبشته یا کتیبه بیستون که در قرن ششم پیش از میلاد به دستور داریوش بزرگ (سلطنت از 522 تا 486 پیش از میلاد) روی این کوه ایجاد شده، دلیل اصلی شهرت جهانی بیستون محسوب می‌شود. غار شکارچیان با کتیبه بیستون حدود 200 متر فاصله دارد و بر بالای «مجسمه هرکول» واقع شده است.

مسیر دسترسی به غار شکارچیان کرمانشاه

ویژگی‌های غار شکارچیان

غار شکارچیان مساحت کمی دارد (نزدیک 35 متر مربع) و احتمال می‌رود شکارچیان از آن تنها به عنوان پناهگاه موقت استفاده می‌کردند. این غار از پایین و فواصل دور به خوبی دیده نمی‌شود و به همین دلیل، محل مناسبی برای مخفی‌شدن است. از آن جا که انسان نئاندرتال از سنگ (خصوصا سنگ آتش‌زنه) به عنوان ابزار استفاده می‌کرد، کوه بیستون مواد اولیه مناسب برای ابزارسازی را در اختیار وی قرار می‌داد.

تاریخچه و کاوش‌های غار شکارچیان

باستان‌شناسان دیرینگی غار شکارچیان را به دوره پارینه‌سنگی نسبت می‌دهند. در این دوره که تا حدود 8500 سال پیش از میلاد به طول انجامیده، انسان موفق شده با استفاده از سنگ، ابزارهایی دست‌ساز برای خود فراهم آورد. از گذشته‌های بسیار دور، وجود چراگاه‌های پربار، منطقه بیستون را به محیطی مناسب برای حضور حیوانات مختلف تبدیل کرده است، از این رو انسان نئاندرتال که به فنون شکار آشنا بود، به این منطقه راه یافت و در دل غارهای آن ساکن شد. غار شکارچیان نخستین غار منطقه بیستون بود که کاوش‌های باستان‌شناسی در آن انجام شد. بعدها غارهای دیگری همچون «مر خرل»، «مر تاریک» و «مر آفتاب» نیز شناسایی شدند که همچون غار شکارچیان آثاری از حیات انسان نئاندرتال در آن به دست آمد.

طبیعت سرسبز بیستون- برکه آب مقابل غار شکارچیان

گفته می‌شود نخستین بار غار شکارچیان را زبان‌شناسی کشف کرد که برای بررسی کتیبه بیستون به این منطقه سفر کرده بود. بعدها در سال 1949 میلادی (1328 خورشیدی) «کارلتن کوون»، باستان‌شناس آمریکایی که با هدف کاوش در غارهای دوره پارینه‌سنگی به ایران آمده بود، این غار را برای بررسی‌های خود برگزید. وی در یک کاوش دو هفته‌ای ده‌ها ابزار سنگی و استخوان حیواناتی همچون گوزن و اسب وحشی را شناسایی کرد. به گمان وی این ابزارها بین 40 تا 70 هزار سال پیش ساخته شده بودند. جالب‌ترین یافته‌های کوون استخوان‌ها و دندان‌هایی بود که به عقیده او به انسان تعلق داشت. او یافته‌های خود را به موزه دانشگاهی پنسیلوانیا فرستاد و گزارشی از بقایای انسانی یافت‌شده در این غار نوشت. در مطالعات آتی مشخص شد دندان‌ها به گاوسانان مربوط بود، ولی استخوان‌ها به ساعد انسان‌های نئاندرتال تعلق داشت.

اشیای کشف‌شده از غار شکارچیان

علی‌رغم وسعت کمِ غار، اشیای نسبتا زیادی از آن به دست آمده است. سفال‌هایی از دوره آشوری (هزاره دوم پیش از میلاد) و هخامنشیان، قطعات استخوان مربوط به حیوانات مختلف، بقایای استخوان‌های انسانی مانند استخوان ساعد و ترقوه و ابزارهای سنگی همچون تبر بادامی و تیغه‌های سنگی شماری از این کشفیات محسوب می‌شوند.

ثبت ملی غار شکارچیان

این غار در سال 2001 میلادی (1380 خورشیدی) در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید.