تل نخودی، روستایی مربوط به مردمان 7000 سال پیش

باستان‌شناسان اعتقاد دارند قدیمی‌ترین دهکده‌های جهان در منطقه غرب آسیا به وجود آمده است. بر این اساس یکجانشینی با تشکیل اجتماعات روستایی، حدود 10 هزار سال پیش در اطراف شیراز آغاز شده است. در اطراف شیراز چندین محوطه باستانی وجود دارد که بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی قدمت آن‌ها تا بیش از هفت هزار سال تخمین زده می‌شود. تل نخودی، یکی از محوطه‌های باستانی است که در نزدیکی مقبره کوروش، در دشت مرغاب قرار دارد.

عبور یکی از نهرهای رودخانه پولوار از نزدیکی این تپه، شرایط کشاورزی در آن را فراهم آورده است. مردمی که در این منطقه ساکن بوده‌اند به کشاورزی مشغول بودند. به نظر می‌رسد این تپه به دوره آغاز شهرنشینی در نیمه جنوبی فلات ایرانی در حدود 4000 تا 3400 سال پیش از میلاد مربوط باشد.

کاوش‌های انجام‌شده در تل نخودی

نخستین گمانه‌زنی‌ها درباره ارزش تاریخی تل نخودی، حوالی سال 1934 میلادی شکل گرفت. در این سال‌ها سر اورل اشتاین کاوش‌هایی را در منطقه آغاز کرد. وی یک باستان‌شناس مجارستانی بود که در ایران و آسیای میانه، کاوش‌هایی را رهبری کرده است.

حدود 27 سال بعد، علی سامی، باستان‌شناس ایرانی کاوش‌های وسیع‌تری را در این تپه انجام داد. وی در این کاوش‌ها با حفاری‌های آزمایشی به این نتیجه رسید که در تل نخودی، قطعاتی از سفال مشابه سفال‌های تل باکون وجود دارد.

چندی بعد، در سال 1961 میلادی، حفاری‌های دیگری آغاز شد و تا عمق چهار متری از بلندترین نقطه تپه ادامه پیدا کرد و در جریان آن، در قسمت‌های مختلف تپه، چهار طبقه استقراری مشخص شد.

در طبقه اول بقایایی مربوط به حیاط و چند اجاق مشاهده شده که سطح داخلی یکی از آن‌ها، با دقت تمام با گل پوشیده شده است. قلوه‌سنگ‌هایی کوچک نیز در این طبقه به چشم می‌آید.

در طبقه دوم اتاقی با خشت‌های دست‌ساز مربع‌شکل درست شده است. لایه ضخیمی از گل به عنوان ملات، برای ساخت دیوارها به کار رفته است. تنوری نیز بر روی یک سکو، به چشم می‌آید که درون آن نیز گل‌اندود است.

طبقه سوم نیز بقایای دیوارهایی با خشت‌های بسیار نرم را در خود دارد. شش تنور نیز در این بخش کشف شده است.

دیوارهای خشتی طبقه چهارم روی پی قلوه‌سنگی ساخته و گل‌اندود شده است. رنگ قرمزی که روی برخی دیوارها مشاهده می‌‌شود و به احتمال زیاد برای تزئین به کار رفته، در نوع خود بسیار جالب به نظر می‌رسد. سه تنور نیز در این طبقه شناسایی شده است.

آثار به دست‌آمده در تل نخودی

سفال‌هایی با لعاب گلی قرمز رنگ و سفال خاکستری، مشابه آن چه در تل باکون الف کشف شده، از جمله آثار به دست آمده در کاوش‌های تل نخودی است. علاوه بر این چندین سفال منقوش به رنگ نخودی کشف شده که مشابه آن‌ها هم در تل باکون دیده شده است.

به عقیده کارشناسان، سفال‌های نخودی با چرخ سفال‌گری ساخته شده‌اند. لعاب غلیظی برای پوشاندن سطح سفال‌ها به کار رفته است. در این سفال‌ها، رنگ سیاه برای تزئین دیده می‌شود. قهوه‌ای مورد استفاده در این سفال‌ها به دلیل حرارت، گاهی به تیرگی گراییده است.

کاسه‌های دارای پایه‌های حلقوی، کاسه‌های ساده، کاسه‌هایی با کف مخروطی، ساغر، فنجان و سبو مهم‌ترین ظروف به دست‌آمده در تل نخودی به شمار می‌رود. نقوش گیاهی، حیوانی و گاهی انسانی، به عنوان تزئین، روی ظروف دیده می‌شود. این نقوش، معمولا در قسمت بالایی ظروف و بین دو نوار ساده ترسیم شده‌اند.

اشیای غیر سفالی جالبی نیز از تل نخودی به دست آمده که مهم‌ترین آن چند عدد سنجاق و یک چاقوی مسی است. با این حال در طبقات سه و چهار که قدیمی‌تر است، هیچ شئی که با مس ساخته شده باشد، به دست نیامده است. تیغ و تیغه‌های تراشه‌ای از سنگ چخماق، دیگر وسایل به دست آمده از این تپه باستانی به شمار می‌رود. از این تیغه‌ها برای درو غلات استفاده می‌شد.

چند میخ گلی و چند پیکره حیوانی و انسانی نیز از تپه به دست آمده است. پیکره‌های حیوانی به شکل گاو، گراز یا بز کوهی هستند، یک پیکره نیز به شکل گوسفند است و به پیکره‌های به دست آمده از تل باکون شباهت دارد. پیکره‌های انسانی از گل پخته درست شده‌اند و غالبا نقاشی‌های ساده‌ای دارند.

از آن جا که کاوش‌های این تپه گستردگی زیادی نداشته‌اند، بقایای استخوانی در آن یافت نشده است. تنها اسکلت کشف‌شده، بقایای جسد کودکی است که در طبقه اول دفن شده بود.

ثبت ملی تل نخودی

تل نخودی در سال 2003 میلادی (1382 خورشیدی) با شماره 8491 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

اطلاعات

نام	تل نخودی، روستایی مربوط به مردمان 7000 سال پیش
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	مرودشت
نوع	تاریخی
ثبت	ملی