ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا، مجموعه‌ای غنی از گونه‌های گیاهی و جانوری

ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا را باید یکی از بکرترین مناطق ایران دانست، محلی که از نظر برخورداری از مناظر چشم‌گیر و غنای زیستی، کمتر مانندی دارد. این منطقه به خاطر طبیعت سردسیر و کوهستانی منطقه دنا در بیشتر اوقات پاییز و زمستان پوشیده از برف است.

ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا، ساختار و ویژگی‌ها
این منطقه با وسعت 25839 هکتار در منطقه‌ای کاملا کوهستانی قرار دارد. در این بخش از رشته‌کوه زاگرس، قله‌هایی بلند، دیواره‌هایی عظیم و دره‌هایی عمیق دیده می‌شود و اختلاف ارتفاع بلندترین و پست‌ترین نقاط به حدود سه هزار متر می‌رسد. این منطقه 80 کیلومتر طول دارد و وجود 49 قله بالای چهار هزار متر سبب شده کوهنوردان آن را «آلپ ایران» لقب دهند. گردنه بیژن در شرق و رودخانه‌های «ماربر» و «بشار» در شمال، غرب و جنوب این ذخیره‌گاه، مرزهای آن را شکل می‌دهند. رودخانه ماربر در ناحیه شمالی دنا رو به شرق جاری است. این رودخانه پس از گذشتن از چند روستا به تنگ خرسان می‌رسد و به رودخانه خرسان تغییر نام می‌دهد. در نهایت هم در ناحیه‌ای جنگلی که زیبایی آن غیرقابل توصیف است، به رودخانه بشار می‌ریزد.
ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا با متوسط ارتفاع 1300 متری از سطح دریا، در نیمه اول سال هوایی معتدل دارد، ولی به طور کلی منطقه‌ای سرد و نیمه‌مرطوب محسوب می‌شود. از این رو بهترین زمان بازدید از جاذبه‌های طبیعی منطقه، نیمه فصل بهار تا اواخر تابستان است. متوسط رطوبت منطقه نزدیک 46 درصد و میانگین بارش سالیانه آن 823 میلی‌متر است. منابع آبی حاصل از رودخانه‌هایی که از کوه‌های دنا سرچشمه می‌گیرند، در تامین آب آشامیدنی و کشاورزی مناطق جنوبی ایران نقش مهمی ایفا می‌کند. در دامنه‌های دنا چشمه‌های بسیار زیادی وجود دارند که حتی در زمستان، از زیر برف می‌جوشند و با شتاب زیاد در میان دامنه‌های پرشیب به پایین جریان پیدا می‌کنند. این جریان‌ها در مناطق مختلف آبشارهایی زیبا می‌آفرینند.

پوشش گیاهی و جانوری ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا
از نظر توپوگرافی می‌توان ساختارهای عمده منطقه را در چند دسته تقسیم‌بندی کرد:
•    نخست قلل بسیار مرتفع و نوک‌تیز با پوشش گیاهی بسیار اندک؛
•    دوم کوه‌های مرتفع با پوششی از درختان پسته وحشی؛
•    سوم کوه‌های مرتفع با درختان بلوط و بنه؛
•    چهارم اراضی مرتعی حاشیه رودخانه‌ها که گاهی زیر کشت محصولات زراعی رفته‌اند؛
•    پنجم سطوح دارای شیب ملایم و سنگ‌ریزه‌دار که عمده پوشش گیاهی آن را درختان بلوط تشکیل می‌دهند؛
•    ششم سطوح ناهموار و سنگ‌ریزه‌دار که علف‌های خودرو یا گیاهان دیم در آن رشد می‌کند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا تنوع پوشش گیاهی آن است، به طوری که گیاهان جنگلی، مرتعی، دارویی، خوراکی و تزئینی بسیاری در آن می‌رویند. جنگل‌های بلوط دامنه جنوبی دنا در سراسر ایران بی‌همتا هستند. در میان این درختان گونه‌هایی نظیر بنه، کیکم، ارژن و بادام کوهی نیز روییده است. برخی گونه‌های لاله که در ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا می‌روید، مختص همین منطقه است... در مجموع شمار گونه‌های گیاهی منطقه به 860 مورد می‌رسد. از نظر گونه‌های جانوری نیز دنا را باید یکی از غنی‌ترین مناطق ایران شمرد. خرس قهوه‌ای بزرگ، کبک دری که وزن آن به پنج کیلوگرم هم می‌رسد، انواع عقاب، پلنگ، گرگ و گربه‌های وحشی از شاخص‌ترین گونه‌های این ذخیره‌گاه هستند. 25 گونه پستاندار از هفت راسته، 85 گونه پرنده، 25 گونه خزنده، دو گونه دوزیست، هشت گونه ماهی و 30 گونه پروانه در ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا مشاهده شده‌اند.

فعالیت‌ها و حضور انسانی در ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا
جمعیت انسانی در محدوده ذخیره‌گاه حدود 30 هزار نفر است که بیشتر آن‌ها در بخش جنوبی منطقه ساکن هستند. سی‌سخت و پاتاوه مهم‌ترین شهرها و کره، میمند، سیور و پادنا مهم‌ترین روستاهای منطقه هستند. کشاورزی، دامداری و تولید و فرآوری محصولات لبنی که بیشتر به شیوه‌های سنتی انجام می‌گیرد، عمده مشاغل ساکنان ذخیره‌گاه را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این آب و هوای منطقه و رویش انواع گیاهان دارویی شرایط مناسبی برای زنبورداری فراهم آورده و عسل دنا را به یکی از مرغوب‌ترین انواع عسل تولیدی در ایران تبدیل کرده است. جمعیتی اندک از عشایر نیز در منطقه دنا حضور دارند که سابقه حضور آن‌ها چند هزار سال تخمین زده می‌شود.

ثبت ملی و جهانی ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا
این منطقه در سال 2010 میلادی (1389 خورشیدی) در فهرست ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره یونسکو به ثبت رسیده است. ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا از این نظر دهمین ذخیره‌گاه بیوسفری ایران و پانصد و پنجاهمین ذخیره‌گاه دنیا به شمار می‌آید. این منطقه به دلیل منابع غنی گیاهی و جانوری تحت محافظت است و مجوز فعالیت‌های معدنی یا شکار در آن صادر نمی‌شود.