قلعه فین، سازه‌ای باشکوه بر بالای نخلستان‌هایی انبوه

در 95 کیلومتری جاده بندرعباس به سیرجان، در شهر «فین»، بقایای قلعه‌ای زیبا بر بالای یک تپه بلند قرار گرفته است. این قلعه امروز به نام «قلعه فین» شناخته می‌شود.

شهر فین و ویژگی‌های آن
فین در شهرستان بندرعباس استان هرمزگان واقع شده است و با شهر بندرعباس، 95 کیلومتر فاصله دارد. این شهر نزدیک چهار هزار نفر سکنه دارد. مورخان پیشینه شکل‌گیری این شهر را به دوران هخامنشیان (هزاره نخست پیش از میلاد) مربوط می‌دانند و معتقدند این شهر در روزگار باستان، بخشی از اقلیم پارس بوده است. در دوره صفویه (قرن شانزدهم میلادی) به دلیل توجه شاهان صفویه به جنوب، بسیاری از بناهای فین مرمت شد و شهر رونق خوبی به خود گرفت. در آن دوران پرتغالی‌ها که در خلیج فارس و جزایر هرمز و قشم حضور داشتند، از صفویان شکست خورده و عقب‌نشینی کرده بودند. از این رو تجارت ایران در خلیج فارس پررونق شده بود. احتمالا قلعه تاریخی فین هم در همین دوره برای افزایش امنیت کاروان‌های مورد استفاده قرار گرفته باشد...
به عقیده کارشناسان نام «فین» بر مناطق پر آب نهاده می‌شد. همان طور که در ایران چند شهر و منطقه با نام «فین» وجود دارد که وجه مشترک آن‌ها را می‌توان در جاری بودن آب و رونق باغداری و زراعت دانست. فین یک باغ‌شهر شمرده می‌شود، زیرا نخلستان‌هایی متراکم و کوچه‌باغ‌هایی در خود دارد و ساختمان بلندی در آن دیده نمی‌شود. فین در میان دو کوه بلند به نام‌های باز (2449 متر ارتفاع) و گنو (2249 متر ارتفاع) واقع شده است. این شهر تا حدود 100 سال پیش جزئی از استان فارس بود، ولی از 1929 میلادی (1308 خورشیدی) تا کنون به استان هرمزگان ملحق شده است تا به عنوان یکی از شهرهای مرزی این دو استان به شمار آید. فاصله فین تا خلیج فارس نسبتا زیاد است و به همین دلیل، هوای آن در بیشتر اوقات سال به خشکی می‌گراید. در نیمه دوم سال، خصوصا از میانه پاییز تا پایان زمستان، فین آب و هوایی متبوع دارد، ولی در دیگر مواقع سال، بسیار گرم است.

قلعه فین، بقایای یک اثر ارزشمند
جغرافیای مسطح شهر فین سبب شده قلعه این شهر که بر روی یک بلندی قرار دارد، ابهتی وصف‌ناشدنی پیدا کند. بیشترین طول تپه‌ای که قلعه روی آن ساخته شده 290 متر و بیشترین عرض آن 180 متر است. از بقایای قلعه و چند برج دیده‌بانی اطراف آن، می‌توان این گونه حدس زد که ساختار قلعه به شکل چندضلعی نامنظمی ساخته شده تا به تمام اطراف احاطه داشته باشد. سفال‌هایی در قلعه به دست آمده که احتمالا مربوط به دوره‌های ایلخانی و تیموری (قرون سیزدهم تا پانزدهم میلادی) است. احتمالا پس از این دوره، در زمان صفویه (قرن شانزدهم میلادی) قلعه به‌سازی شده باشد تا برای استقرار دیده‌‌بانان و برقراری امنیت به کار گرفته شود. تا چند دهه پیش هم خوانین محلی از قلعه استفاده می‌کردند. در دامنه پرشیب تپه الحاقاتی از دوره اخیر دیده می‌شود که در آن اسکلت فلزی و مصالحی نظیر آجر قابل تشخیص است.
کاربری قلعه از ابتدای تاسیس، نظامی بود. علاوه بر برج‌های دیده‌بانی و شکل خاص ساخت بنا، قرار گرفتن آن روی یک بلندی موید همین ادعاست. در قسمت‌های زیرین دیوارها و برج‌ها، سنگ‌هایی نامنظم با ملات ساروج روی هم چیده شده است و روی آن خشت‌هایی به ابعاد 20 در 20 در 5 سانتی‌متر قرار دارد. دیواری با طول نزدیک 9 متر در بخش شمال شرقی تپه دیده می‌شود که ارتفاع آن نزدیک هفت متر است. در ساختار دیوار پنجره‌هایی با تاق جناغی تعبیه شده است. در بخش غربی نیز برجی با دیوارهایی به ضخامت 80 سانتی‌متر ساخته شده که فضای درونی آن دو طبقه دارد. بخش‌های قابل توجهی از بنا در زمین‌لرزه‌ای که در سال 2007 میلادی (1386 خورشیدی) رخ داد ویران شد. با این حال می‌توان در بنا فضاهایی را به عنوان مهمانخانه و دفتر کار تشخیص داد. همچنین یک چاه و یک حوض بزرگ نیز در ساختار قلعه قابل مشاهده است.

ثبت ملی قلعه فین
این اثر در سال 2007 میلادی (1386 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.