منطقه حفاظت‌شده بهرام گور، زیستگاه گونه در معرض انقراض گورخر ایرانی

در مرز استان‌های فارس، کرمان و یزد و در محدوده‌ای مثلثی‌شکل، منطقه حفاظت‌شده بهرام گور قرار دارد. سه شهر نی‌ریز (فارس)، مشکان (کرمان) و قطرویه (فارس) نزدیک‌ترین شهرها به سه راس این مثلث هستند. این منطقه حفاظت‌شده در شرق شیراز واقع شده و با آن نزدیک 300 کیلومتر فاصله دارد. این منطقه در سال 1972 میلادی ایجاد شده و مساحت آن به 40817 هکتار می‌رسد. بلندترین نقطه منطقه حفاظت‌شده بهرام گور، 2787 متر ارتفاع دارد. آب و هوای این منطقه گرم و خشک است و سالانه، نزدیک 200 میلی‌متر باران در آن می‌بارد. در این محدوده، مناطق کویری، دشتی و کوهستانی وجود دارد و همین موضوع موجب تنوع گونه‌های موجود در آن شده است.

منطقه حفاظت‌شده بهرام گور، زیستگاه گور ایرانی

یکی از مهم‌ترین گونه‌های ساکن در منطقه حفاظت‌شده بهرام گور، گورخر ایرانی است. یکی از دلایل نامگذاری این منطقه نیز به وجود همین گورخرها باز می‌گردد. این گونه زیرگونه‌ای از گورخر آسیایی به شمار می‌رود که در معرض خطر انقراض است. به خاطر اهمیت این گونه، 31815 هکتار از غرب منطقه حفاظت‌شده بهرام گور، در سال 2008 میلادی به عنوان پارک ملی قطرویه نام‌گذاری شده تا نظارت بیشتری بر حیات این جانور به وجود آید.

بر اساس تخمین‌ها، تنها حدود 600 راس گورخر ایرانی در طبیعت باقی مانده است. از این تعداد حدود 350 راس در پارک ملی قطرویه زندگی می‌کنند.

گورخر ایرانی کمی از الاغ بزرگ‌تر است، حدود 40 سال عمر می‌کند و وزن آن تا 500 کیلوگرم می‌رسد. درازای بدن و سر این جانور به 2.1 متر بالغ می‌شود. پاهای گورخر ایرانی از اسب کوتاه‌تر است و در طول فصل‌های مختلف تغییر رنگ می‌دهد: در تابستان قهوه‌ای مایل به سرخ است و در زمستان، قهوه‌ای بدنش به زرد تمایل پیدا می‌کند. نوار سیاه‌رنگ پشت حیوان که با لایه‌ای سفید احاطه شده، در زمستان‌ها نمایان‌تر است. گور ایرانی در سومر باستان برای کشیدن ارابه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت.

برای نجات این حیوان از انقراض، تلاش‌هایی در سطح بین‌المللی در حال انجام است. از جمله این تلاش‌ها تکثیر گور ایرانی در اسارت و رهاسازی آن‌ها در زیستگاه‌های تاریخی گونه منقرض‌شده گورخر سوری بوده است.

به جز گور ایرانی، پرندگانی همچون کبک، زاغ بور، هوبره، تیهو، باقرقره و انواع پرندگان شکاری در این منطقه وجود دارند. علاوه بر آن سیاه‌گوش و گربه جنگلی نیز در این منطقه دیده شده است. منطقه حفاظت‌شده بهرام گور در گذشته محل زندگی یوزپلنگ آسیایی نیز بوده است، ولی امروز اثری از این گونه دیده نمی‌شود. کل و بز، قوچ و میش، گراز، جبیر، روباه، گرگ و کفتار، از پستانداران ساکن این منطقه هستند.

تهدیدهای پیش روی منطقه حفاظت‌شده بهرام گور

خشکسالی مهم‌ترین خطری است که این منطقه و گونه‌های گیاهی و جانوری آن را تهدید می‌کند. برای حفاظت از جانوران ساکن در این منطقه، چندین آبشخور در بخش‌های مختلف آن به وجود آمده که آبرسانی به آن از طریق تانکر انجام می‌شود.

دیدنی‌های منطقه حفاظت‌شده بهرام گور

در این منطقه چندین چشمه و ساختمان قلعه و امامزاده وجود دارد. قلعه‌های موجود در این منطقه به دلیل گذر زمان و عدم رسیدگی، دچار تخریب شده‌اند. قلعه کرسفید، قلعه شورو و قلعه ده‌برین، مهم‌ترین این بناها هستند. هر چند کاوشی برای تخمین عمر این بناها صورت نگرفته، وجود چند قنات قدیمی در نزدیکی آن‌ها، از قدمت این قلعه‌ها خبر می‌دهد. از میان این سه، هنوز هم در اطراف قلعه ده‌برین چند خانواده زندگی می‌کنند. قلعه بهرام گور در شهر قطرویه نیز در حاشیه منطقه حفاظت‌شده قرار دارد.

امام‌زاده شاهرضا در منطقه‌ای به نام ده‌چاه، امامزاده سید حسن که به گفته مردم محلی، آرامگاه یکی از فرزندان امام صادق، پیشوای ششم شیعیان است، امامزاده سید علی در روستای غوری و امامزاده محمد در ده‌برین، دیگر اماکن دیدنی این منطقه به شمار می‌رود.

در منطقه حفاظت‌شده بهرام گور چندین چشمه و قنات نیز وجود دارد که قنات‌های شورو، ده‌برین، بشنه و چشمه‌شیرین، هنوز هم دارای آب هستند و در دل منطقه‌ای بیابانی، درختانی سرسبز را آبیاری می‌کنند. علاوه بر این غاری به نام «علی ولی‌الله» نیز در منطقه وجود دارد که مردم محلی آن را قدمگاه حضرت علی، پیشوای اول شیعیان می‌دانند. در مناسبت‌های مختلف مذهبی، مردم به این مکان می‌روند و آیین‌هایی را به جا می‌آورند. این غار 122 متر طول دارد.

اطلاعات

نام	منطقه حفاظت‌شده بهرام گور، زیستگاه گونه در معرض انقراض گورخر ایرانی
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	نی ریز
نوع	طبیعی
ثبت	ملی