مسجد جامع جویم، بنایی 500 ساله با محراب و منبر سنگی

استان فارس، استان پهناوری است که در جای‌جای آن، آثار تاریخی و دیدنی جالب توجهی مشاهده می‌شود. مسجد جامع جویم یکی از این آثار است که در شهر کوچک جویم، در جنوب این استان قرار دارد و با قدمتی بیش از 500 سال، هنوز هم پابرجا و استوار مانده است.

پیشینه شهر جویم

قرار گرفتن جویم در نزدیکی شهرهای باستانی، این گمانه را که قدمت سکونت انسان در آن به پیش از تاریخ بر می‌گردد، تقویت می‌کند. در افسانه‌های ایرانی به احداث آتشکده‌ای اشاره شده که احتمالا همان آتشکده آذرفرنبغ در نزدیکی شهر جویم است. برخی معتقدند نام جویم با لقب جمشید جم، ریشه مشترکی دارد.

در زمان ورود اسلام به ایران، دارابگرد سومین ولایت بزرگ فارس و جویم، یکی از شهرهای مهم دارابگرد بوده است. در یکی از کتاب‌های به جا مانده از قرن دهم میلادی، جویم به عنوان یکی از شهرهای اصلی در مسیر جاده ابریشم به بندر سیراف یاد شده است. در این صورت تجارت از این مسیر، اقتصاد و جامعه جویم آن زمان را به خوبی تقویت کرده است. این شکوفایی در گزارش سیاحان اروپایی که در زمان صفویه (قرن هفدهم) از جویم عبور کرده‌اند نیز ضبط شده است. در دوره‌های بعدی جویم با حضور حاکمان محلی اداره شده و از سال 2022 به عنوان یک شهرستان رسمیت یافته است.

اقتصاد این شهرستان بر پایه کشاورزی و دامداری است و گندم، جو، پنبه، مرکبات، کنجد و خرما مهم‌ترین محصولات آن محسوب می‌شود. البته در جویم محصولات باغی مانند پرتقال، نارنگی، لیموترش و گریپ‌فروت نیز به دست می‌آید. فاصله نزدیک جویم به خلیج فارس سبب شده برخی از مردمان این شهر به کار در کشورهای حاشیه خلیج فارس رو بیاورند.

از رهگذر تاریخ پر افت و خیز، آثار تاریخی فراوانی در جویم به جا مانده که مسجد جامع این شهر، یکی از این آثار به شمار می‌رود.

تاریخچه مسجد جامع جویم

متن روی دو کتیبه که هم‌اکنون در مسجد جامع جویم وجود دارد، قدمت آن را به خوبی مشخص کرده است. در کتیبه اول علاوه بر تاریخ ساخت (1097 هجری قمری معادل 1685 میلادی)، نام بانی و سازنده کتیبه نیز آمده است. بیان احادیثی در فضیلت ساخت مسجد و ستایش پیامبر اسلام و جانشینان او، دیگر مطالبی است که در این کتیبه به چشم می‌خورد.

در کتیبه دوم که به خط نستعلیق کهن و بسیار در هم پیچیده، روی لوحی به ابعاد 70 در 47 سانتی‌متر نگارش یافته، آیاتی از قرآن در هفت ردیف حکاکی شده است. همچنین تاریخ 1119 هجری قمری (1707 میلادی) و نام طراح کتیبه نیز در آن نوشته شده است.

در عملیاتی که سال 2013 م. برای مرمت بنا انجام شد، پی‌هایی ساخته‌شده از سنگ و ساروج به دست آمد که از پی و مصالح مسجد متمایز بود. بعدا در هنگام مرمت و لایه‌برداری در دیوارچینی نیز تفاوت‌هایی دیده شد. مجموع این یافته‌ها کارشناسان را به این باور رساند که احتمالا مسجد فعلی، روی بقایای یک آتشکده بنا شده است.

وجود آتشکده کاریان (آتشکده آذرفرنبغ) در مناطق غربی جویم، این گمانه‌زنی را تا حد زیادی تقویت می‌کند.

معماری مسجد جامع جویم

این مسجد در مجموع 21 طاق بزرگ، 12 طاق کوچک و 16 طاقچه دارد. تعدادی از این طاق‌ها برای ساخت اتاق، به شکلی ناشیانه مسدود شده است. به دلیل نبود نظارت، نصب برخی تجهیزات و چند در آهنی، صلابت و ابهت مسجد را از میان برده است.

با این حال منبر و محراب مسجد هنوز پا بر جاست. منبری از جنس سنگ، با 12 پله در کنار محراب تعبیه شده است. محراب نیز همچون این منبر، از جنس سنگ است و مقرنس‌هایی برای تزئین آن دیده می‌شود.

تا چند سال پیش حوض کاشیکاری بسیار زیبایی در میانه حیاط مسجد وجود داشته که از سوی افراد ناآگاه، با هدف بازسازی مسجد از بین رفته است. طاق‌ها و نیم‌طاق‌های زیبای موازی با در ورودی، سردابه، شبستان و صفه مسجد نیز بر اثر همین اقدامات غیر اصولی، تخریب شده است.

ثبت ملی مسجد جامع جویم

مسجد جامع جویم در سال 1998 میلادی (1377 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

اطلاعات

نام	مسجد جامع جویم، بنایی 500 ساله با محراب و منبر سنگی
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	جویم
نوع	تاریخی,دینی
ثبت	ملی