کلیسای سرکیس مقدس و نمادهای معماری ارمنی در آن

تبریز از گذشته‌های دور به عنوان یکی از سکونت‌گاه‌های اصلی ارامنه ایران شناخته شده است. در این شهر و در استان آذربایجان شرقی، مجموعه‌ای از کلیساهای ارامنه وجود دارد که برخی از آن‌ها، از نظر تاریخی و ویژگی معماری بسیار حائز اهمیت هستند و حتی در فهرست میراث جهانی هم به ثبت رسیده‌اند. کلیسای سرکیس مقدس، از جمله کلیساهای تبریز است که زیبایی آن، چشم‌نواز و مثال‌زدنی است.

این کلیسا در محله «لیل‌آباد» و در یکی از مناطق میانی شهر تبریز واقع شده است و به همین دلیل امکان دسترسی آسان به آن از طریق سامانه حمل و نقل شهری، به راحتی وجود دارد. محل دقیق قرارگیری این بنا، کوچه «بارون آواک» است. در اصلی کلیسا نیز از جانب همین کوچه باز می‌شود. بارون آواک یکی از بزرگان خوش‌نام ارمنی بود که در زمان حیات خود، ارمنیان فقیر را یاری رساند. وی پس از زمین‌لرزه 1780 میلادی، محلی را که امروز به نام او شناخته می‌شود سامان داد تا ارمنیان در آن سکونت پیدا کنند. این محله در گذشته خارج از تبریز بود، ولی امروزه با گسترش محدوده شهری تبریز، در میانه آن قرار گرفته است. در محله بارون آواک، به جز کلیسای سرکیس مقدس، دو کلیسای دیگر (کلیسای انجیلی و کلیسای آدونتیست) نیز واقعند.

ویژگی‌ها و معماری کلیسای سرکیس مقدس

کلیسای سرکیس مقدس، به مسیحیان پروتستان تعلق دارد. این کلیسا به سبک معماری ارمنی ساخته شده است. این شیوه معماری، پیشینه‌ای بیش از چهار هزار سال دارد. ارتباط این سبک با طبیعت سرزمین‌های کوهستانی و به کارگیری سنگ‌های معدنی، خصوصا سنگ‌هایی که در منطقه قفقاز به وفور یافت می‌شوند، زیبایی قابل توجهی به بناهای مربوط به معماری ارمنی بخشیده است. در کلیسای سرکیس مقدس، گنبدهایی کشیده وجود دارد که به عنوان یکی از شاخصه‌های معماری ارمنی محسوب می‌شود. به عقیده کارشناسان، چنین گنبدهایی از کوه آرارات الگو گرفته شده و نشانه‌ای از استقامت و سربلندی ارمنیان به شمار می‌آید. این کوه در کشور ترکیه واقع شده و به دو کشور ارمنستان و ایران نزدیک است. ارتفاع قله آرارات بزرگ 5137 متر و ارتفاع آرارات کوچک، 3896 متر است. هر دوی این قله‌ها آتش‌فشانی هستند و ارمنیان برای آن احترامی خاص قائلند، به حدی که تصویر آن را در منازل و محل‌های کسب و کار خود نصب می‌کنند و نام «آرارات» را برای پسران خود بر می‌گزینند.

پلان اصلی کلیسا، به شکل صلیب است. کلیسا سه ورودی در سه بخش شمالی، جنوبی و شرقی دارد. مصالح اصلی ساخت کلیسا، سنگ است و چهار ستون آجری با پایه‌های سنگی، وزن گنبد آجری بزرگ و طاق‌های متعدد آن در سقف را به دوش می‌کشند. محراب اصلی و اتاق نمازگزاران نیز با نرده‌هایی از محل اجتماع جدا شده است. مزار کشیشی به نام «هاکوپ قاراپتیان» در بخش شرقی کلیسا قرار دارد. در این بخش از کلیسا یادبودهای دیگری نیز دیده می‌شود. در یکی از این یادبودها روی سنگی حجاری‌شده، اسامی کشته‌شدگان ارامنه در قرن نوزدهم میلادی نقش بسته است. یادبودهای این بخش از کلیسا با سنگ‌هایی ساخته شده که از معادن آذرشهر به دست آمده است.

داخل محراب، سیمان‌اندود شده است. تناسب رنگ سیمانی دیوارها با درهای چوبی داخل را می‌توان یکی از دلایل زیبایی فضای داخلی کلیسا به شمار آورد. تصاویری از عیسی مسیح و مریم مقدس بر دیواره‌های کلیسا نقش بسته است. برخی تجهیزات مورد استفاده در مراسم مذهبی نیز در گوشه‌گوشه کلیسا قابل مشاهده است. در طاق بالایی کلیسا که می‌توان آن را یک طبقه جداگانه نیز محسوب کرد، محلی برای استقرار نوازندگان وجود دارد.

تاریخچه کلیسای سرکیس مقدس

ساخت این کلیسا به دوره حکومت قاجاریه و به سال 1821 میلادی (1200 خورشیدی) باز می‌گردد. کلیسا را فردی به نام «پطروسیان» بنا کرده است. در سال 1845 میلادی (1224 خورشیدی) این کلیسا توسط شماری از ارامنه آذرشهر که در تبریز ساکن شده بودند، مرمت شد.

ثبت ملی کلیسای سرکیس مقدس

این کلیسا در سال 2005 میلادی (1384 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

اطلاعات

نام	کلیسای سرکیس مقدس و نمادهای معماری ارمنی در آن
کشور	ایران
ناحیه	آذربایجان شرقی
شهر	تبریز
نوع	تاریخی,دینی
ثبت	ملی