عمارت مشیر دیوان، ساختمانی 200 ساله با طراحی ایرانی

بدون شک در میان همه بناهای تاریخی شهر سنندج، عمارت مشیر دیوان یکی از زیباترین‌هاست؛ بنایی که قدمت آن به اوایل قرن نوزدهم می‌رسد و از عصر قاجاریه به جا مانده است. این عمارت را «میرزا یوسف مشیر دیوان»، حاکم وقت کردستان بنا کرده و به همین خاطر، به نام «مشیر دیوان» نامگذاری شده است.

این بنا که در محله قدیمی «سرتپوله» سنندج، در خیابان شهدای این شهر قرار دارد، مدتی محل استقرار استانداری کردستان بود. در مرمتی که در سال 2008 میلادی (1387 خورشیدی) روی این ساختمان صورت گرفت، قسمت‌هایی از عمارت بازسازی شد و اقداماتی برای استحکام بیشتر آن صورت گرفت.

سبک معماری عمارت مشیر دیوان

عمارت مشیر دیوان در نوع خود، ساختمان وسیعی به شمار می‌رود. مساحت کل این عمارت به 3650 متر مربع می‌رسد و شامل قسمت‌های مختلفی از جمله سر در ورودی، هشتی، ایوان ستون‌دار، تالار، هفت حیاط، آب‌نما و حمام است. این ساختمان را می‌توان به عنوان یکی از جلوه‌های کامل معماری ایرانی معرفی کرد.

ورودی عمارت مشیر دیوان

سر در ورودی این بنا به صورت نیم‌هشتی ساخته شده و با نام «سر در جلوخانی» شناخته می‌شود. به خاطر آن که در این عمارت جلسات مهمی با حضور بزرگان سیاسی منطقه برگزار می‌شد، در بالای سر در، مکانی تعبیه شده که برای دیده‌بانی و نگهبانی مورد استفاده قرار می‌گرفت. از این مکان می‌توان به عنوان جان‌پناه نیز استفاده کرد. سکوها و تاق‌نماهای متعددی در قسمت سر در عمارت به وجود آمده که به زیبایی آن می‌افزاید و هر گردشگری را در همان لحظه ورود، محو تماشای خود می‌کند.

اصول معماری ایرانی در عمارت مشیر دیوان سنندج به خوبی رعایت شده است

حیاط‌های عمارت مشیر دیوان

با عبور از سر در و ورود به فضای داخل ساختمان، فضایی هشت‌ضلعی نمایان می‌شود که در گذشته، دربانی در آن استقرار می‌یافت و عبور و مرور مراجعان را زیر نظر داشت. در اطراف این فضای هشت‌ضلعی، اتاق‌های عمارت قرار دارد. در ضلع راست این فضا یک انباری تعبیه شده است. ضلع چپ هم محل اتاقی برای مستخدمان عمارت است که یک هشتی دارد. این هشتی با آجرهای کوچک تزئین شده است.

دقیقا در مرکز حیاط، آب‌نمای زیبایی ساخته شده است. یک بنای زیبا با سقف شیروانی و یک کلاه‌فرنگی نیز در این حیاط، خودنمایی می‌کند. در اطراف حیاط اصلی، شش حیاط دیگر نیز وجود دارد که هر کدام، آب‌نمایی منحصر به فرد دارند. حوض‌های بزرگ و کوچکی که در هر کدام از این حیاط‌ها وجود دارد، زیبایی آن‌ها را دوچندان کرده است.

ساختمان اصلی عمارت مشیر دیوان

می‌توان پس از عبور از حیاط اصلی، به ساختمان اصلی عمارت مشیر دیوان وارد شد. در این ساختمان بخش‌هایی به عنوان فضای عمومی، خصوصی، تشریفات و خدمات تعبیه شده است.

در و پنجره‌های متعددی در عمارت ایجاد شده است تا نور محیط، به بهترین وجه در تامین روشنایی ساختمان مورد استفاده قرار گیرد. در و پنجره‌ها با شیوه گره‌چینی چوب ساخته شده و شیشه‌های رنگی به آن جلوه‌ای زیبا بخشیده است.

ایوان ستون‌دار این ساختمان با نقوش مختلف، گچ‌بری و مقرنس‌کاری شده است. تالارهای زیبای این بنا با بهترین مصالح و تزئینات ساخته شده تا مهمانانی که اکثرا از افراد بلندپایه بودند، با حضور در آن بهترین احساس را داشته باشند.

بخش‌هایی از عمارت مشیر دیوان

حمام عمارت مشیر دیوان

در گذشته به دلیل دشواری‌هایی که در تامین آب وجود داشت، خانه‌ها حمام اختصاصی نداشتند و یک حمام عمومی، به اهالی یک محله خدمات می‌داد. با این حال عمارت مشیر دیوان برای آن که خدمات خود به مهمانان و اهالی منزل را به صورت کامل ارائه دهد، در خود حمامی اختصاصی داشت.

مثل حمام‌های عمومی، حمام عمارت مشیر دیوان هم از سربینه (حمام سرد)، گرم‌خانه، خلوتی (رختکن) و خزینه (مخزن آب) برخوردار بود. تزئینات این حمام هم با استفاده از نقوش جانواران و گیاهان و آهک‌بری، انجام شده است.

ثبت ملی عمارت مشیر دیوان سنندج

عمارت مشیر دیوان سنندج در سال 2000 میلادی (۱۳۷۹ خورشیدی) به شماره ۲۸۳۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

اطلاعات

نام	عمارت مشیر دیوان، ساختمانی 200 ساله با طراحی ایرانی
کشور	ایران
ناحیه	کردستان
شهر	سنندج
نوع	تاریخی
ثبت	ملی