نگاهی به کنیسه کمال و تاریخ زندگی کلیمیان در یزد

در یزد به جز مسلمانان و زرتشتیان، شماری از کلیمیان نیز زندگی می‌کنند. کلیمیان در برخی محله‌های قدیمی این شهر، از جمله محله یعقوبی، مریم‌آباد و چند شهر دیگر استان یزد حضور داشتند. به تدریج کلیمیان شهر یزد به خاطر اشتغال به مشاغل آزاد و مشغول بودن به حرفه‌هایی همچون بزازی، خرازی و فروشندگی، به محله‌های نزدیک بازار، همچون محله مسجد جامع نقل مکان کردند. در این شهر مجموعا 12 کنیسه (معبد یهودیان) وجود دارد که کنیسه کمال، یکی از آن‌هاست.

یهودیان در ایران

پیشینه حضور یهودیان در ایران به بیش از سه هزار سال پیش باز می‌گردد. در آن دوران یهودیان به بخش‌های غربی و مرکزی ایران کوچ کردند. در دوره ورود اسلام به ایران، یهودیان با جوامع اسلامی رابطه تنگاتنگی داشتند و هنوز هم در برخی آیین‌های اسلامی با آنان مشارکت می‌کنند. در حال حاضر کلیمیان در چند استان ایران، از جمله یزد، سکونت دارند. کلیمیان در هر بخش از کشور ایران، سنت‌های خود را حفظ کرده‌اند و در برپایی آیین‌های خود آزادند. در یزد، کلیمیان گویشی ویژه دارند که با زبان‌های باستانی ایرانی ریشه‌های مشترک دارد. آنان از گذشته در زمینه تسلط به برخی فنون پزشکی زبانزد بوده‌اند. علاوه بر آن فرهنگ یهودی به دلیل برخی ملاحظات مربوط به مصرف خوراکی‌ها و رعایت بهداشت فردی، مروج زندگی سالم است. با این وجود به دلیل ثبت نشدن دستاوردهای آنان، بسیاری از میراث پزشکی یهودیان در معرض خطر فراموشی قرار گرفته است.

از جمله بزرگان یهودی ایران که هم‌اکنون مقبره او در این شهر قرار دارد، ملا اور شراگا است. وی از سبزوار به یزد کوچ کرد و به عنوان رهبر دینی یهودیان این شهر مطرح شد. بر اساس داستان‌هایی که از سوی کلیمیان یزد نقل می‌شود، او صاحب کرامت‌های مختلف و از سوی کلیمیان و غیر کلیمیان مورد احترام بوده است. وی در سال 1793 م. در یزد فوت شده است. هر سال در سالروز وفات این عالم کلیمی، جمعیتی از نقاط مختلف کشور بر سر مزارش گرد می‌آیند و مراسمی را برای یادبود او اجرا می‌کنند.

کنیسه‌های شهر یزد

از مجموع 12 کنیسه شهر یزد، چهار کنیسه تخریب شده و دو کنیسه دیگر دایر نیست، ولی سایر کنیسه‌ها مشغول فعالیت هستند و به صورت دوره‌ای از مراسم کلیمیان میزبانی می‌کنند.

کنیسه‌های یزد عبارتند از کنیسه یوخوت (نام مادر حضرت موسی- در خیابان مسجد جامع یزد واقع است)، کنیسه کمال و کنیسه ملا یوسف (کوچه مشروطه)، کنیسه نظام (کوچه نقیب اشراف)، کنیسه ملا آقابابا یا ملاصدرا، کنیسه هاداشی، کنیسه ملااسحق و کنیسه حاجی‌اسحق (محله کلیمیان نزدیک چهارسوق)، کنیسه الیاهر (کوچه بقعه محله کلیمیان)، کنیسه حاجام‌ یا کنیسه کوشه توکل (کوچه کاغذگری)، کنیسه الیاس نبی (محدوده خیابان انقلاب) و کنیسه ملا شموئیل (محله کلیمیان کوچه راستی).

کنیسه کمال یزد

کنیسه کمال یکی از قدیمی‌ترین کنیسه‌های یزد است و به سبک معماری دوره صفویه (قرن شانزدهم) ساخته شده است. در این بنا کتیبه‌هایی به خط و زبان عبری وجود دارد. این بنا به دلیل ارزش تاریخی‌اش در سال 2002 م. در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

در ساختمان کنیسه کمال، سه بخش تابستان‌خانه، زمستان‌خانه و اتاق‌هایی برای حفظ و نگهداری تورات، وجود دارد. رواق‌های کنیسه با ازاره‌های آجرچینی‌شده، تزئین شده است. رنگ لاجوردی این تزئینات، به فضای داخلی کنیسه زیبایی چشم‌نوازی بخشیده است.

در میانه کنیسه سکویی هشت‌ضلعی با استفاده از آجر ساخته شده که محل ایستادن و عبادت خاخام (روحانی یهودی) است.

وجود 9 تورات از جنس پوست گوسفند در کنیسه کمال که به خط عبری نوشته شده و قدمت آن به دوران صفویه بر می‌گردد، یکی از ویژگی‌های مهم این کنیسه است.

اطلاعات

نام	نگاهی به کنیسه کمال و تاریخ زندگی کلیمیان در یزد
کشور	ایران
ناحیه	یزد
شهر	یزد
نوع	تاریخی,دینی
ثبت	ملی