آباده و دیدنی‌های آن

آباده شمالی‌ترین شهرستان استان فارس است و شهر آباده، به عنوان مرکز آن به شمار می‌آید. آباده با بیش از 100 هزار نفر جمعیت، دهمین شهر پرجمعیت فارس محسوب می‌شود.

جغرافیای آباده

آباده از شیراز 270 کیلومتر، از اصفهان 200 کیلومتر و از تهران 670 کیلومتر فاصله دارد. این شهر با 1890 متر ارتفاع از سطح دریا، آب و هوایی نیمه‌کوهستانی دارد. بارندگی در این منطقه سالانه به 120 میلی‌متر می‌رسد که از این نظر، در ردیف نواحی خشک جای می‌گیرد.

تاریخچه آباده

کاوش‌های باستان‌شناسی قدمت سکونت انسان در آباده را به هزاره اول پیش از میلاد بر می‌گرداند. گروه‌های کرد، نخستین کسانی بودند که در دوره هخامنشی (550 تا 330 پیش از میلاد) در دشت وسیع میان آباده و اصفهان سکونت پیدا کردند. در طول چندین قرن، جمعیت بسیاری از عشایر در آباده ساکن شده‌اند. به همین خاطر آداب و رسوم این شهر تحت تاثیر فرهنگ کوچ‌نشینی و لهجه مردم تا حدودی نزدیک به زبان کردی است.

موقعیت جغرافیایی آباده و قرار گرفتن آن در سه‌راهی اصفهان، یزد و شیراز، نقش مهمی به آن بخشیده است. پس از آن که در نیمه دوم قرن هجدهم میلادی، کریم‌خان زند شیراز را به عنوان پایتخت خود برگزید، شاه اسماعیل سوم، آخرین شاه سلسله صفویه را به آباده فرستاد. کریم‌خان به دلیل محبوبیت صفویه در بین مردم، او را شاه و خود را وکیل مردم می‌خواند. در این دوره آباده مورد توجه بود و بناهایی در آن ساخته شد، از جمله شش ساختمان برای سکونت شاه اسماعیل سوم، یک باب حمام و یک باب مسجد. مردم آباده مجموع این بناها را «بناهای کریم‌خانی» می‌نامیدند. این بناها امروز تخریب شده است.

منازعات جانشینان کریم‌خان و معارضان داخلی آنان، خصوصا جنگ لطفعلی‌خان زند و آغامحمد خان قاجار، در سال‌های بعد آسیب‌هایی را به آباده وارد کرد، با این حال در قرن بیستم گسترش شهر شدت گرفت و خانه‌های مسکونی، از دروازه‌های قدیمی، فراتر رفتند.

دیدنی‌های آباده

بناهایی همچون قلعه ایزدخواست و قصر بهرام گور، قدیمی‌ترین آثار موجود در آباده به شمار می‌رود. قلعه ایزدخواست با معماری طبقاتی خود، احتمالا نخستین آپارتمان ساخته‌‌شده در جهان است. قصر بهرام گور که در محلی به نام «سورمق» روی تپه‌ای باستانی احداث شده نیز همانند قلعه ایزدخواست به دوره ساسانیان (224 تا 651 میلادی) تعلق دارد. در نزدیکی قلعه ایزدخواست کاروانسرایی نیز وجود دارد که ساخت آن به قرن شانزدهم میلادی بر می‌گردد. همچنین یک پل نیز از این دوره بر جا مانده است.

تیمچه صرافان در دوره قاجار (قرن نوزدهم) تاسیس شده است. این تیمچه بخشی از بازار کهنه‌آباد آباده بود و در سال 1997 میلادی به عنوان اثر ملی ایران به ثبت رسید. در این بازارچه صنایع دستی عرضه می‌شود. ورودی تیمچه با استفاده از چوب ساخته و با منبت‌کاری تزئین شده است. سر در ورودی نیز شکلی نیم‌دایره دارد که نقوشی از گیاهان و حیوانات در آن دیده می‌شود. تیمچه دو طبقه دارد که طبقه بالا برای استراحت کاسبان و بازرگانان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عمارت کلاه‌فرنگی آباده نیز یکی از بناهای به جا مانده از دوره قاجار است. عمارت در میان باغچه‌ای سرسبز قرار دارد. عمارت بنایی یک طبقه است و روی سکویی به ارتفاع 80 سانتی‌متر ساخته شده‌ است. چهار در ورودی از چوب گردو و پنجره‌هایی بلند با شیشه‌هایی به رنگ سبز، نارنجی و بنفش، به این ساختمان شکوهی خاص بخشیده‌اند. این بنا در سال 1999 میلادی به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است.

آباده به خاطر جغرافیای خود پوششی گیاهی از دو اقلیم بیابانی و سرد کوهپایه‌ای را در خود دارد و گونه‌هایی نظیر فرفیون، درمنه، گون، لاله واژگون، تاتوره، علف‌مار، گلرنگ و خارشتر در آن می‌رویند. یکی از مناطق دیدنی این شهر، منطقه شکارممنوع بصیران است که در آن پلنگ، گرگ، کفتار، شغال، روباه و پرندگانی همچون دلیجه، تیهو، کبک، بلدرچین و چکاوک مشاهده شده است.

روستای خسرو و شیرین در 80 کیلومتری آباده که دو رود زیبا با نام خسرو و شیرین، دو معشوق افسانه‌ای ایرانی در آن جاری است، به عنوان یکی از جذاب‌ترین مقاصد برای طبیعت‌گردی در آباده به شمار می‌رود. در این روستا دشتی از لاله‌های واژگون وجود دارد که بدون شک بازدید از آن یکی از بهترین خاطرات گردشگران به شمار خواهد رفت. لاله واژگون گلی زیبا و زودرنج است که اوایل بهار بر دامنه کوه‌های زاگرس می‌روید و بسته به آب و هوای منطقه، تا یک ماه دوام می‌آورد.