محله‌های قدیمی یزد، بازمانده میراثی کهن در دل شهری جدید

شهر تاریخی یزد به عنوان میراث جهانی بشری ثبت شده است. این اتفاق به خاطر وجود آثار تاریخی، طبیعی و مذهبی فراوان در آن است. مردم یزد در طول تاریخ توانسته‌اند با طبیعت خشک و کم‌آب کویر انس پیدا کنند و سخت‌کوشی و صفات نیکوی انسانی را در کنار ساخته‌های زیبا و چشم‌نواز، به یادگار بگذارند، موضوعی که در محله‌های تاریخی یزد به خوبی خود را نمایان می‌کند.

محله‌های تاریخی شهر یزد

علی‌رغم آن که در روزگار ما ساخت منازل مسکونی با استفاده از بتن و مواد اولیه جدید در شهر یزد رواج یافته، هنوز هم برخی محله‌های تاریخی یزد با همان ساختار و شکل قدیمی خود پا بر جا هستند. وجود همین محله‌هاست که موجب شده یزد به عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگران ایرانی و خارجی مطرح شود. در این جا برخی محله‌های قدیمی یزد معرفی خواهد شد:

محله فهادان یزد

در بین محله‌های تاریخی یزد، فهادان به عنوان یکی از مناطق اعیان‌نشین آن شناخته می‌شود. مدرسه ضیائیه، بقعه 12 امام یا زندان اسکندر، از مهم‌ترین بناهای تاریخی این محله به شمار می‌رود. در دوران قاجاریه (1796 تا 1925 م.) ساخت خانه‌های بزرگ و مرفه در این محله رایج بوده است. خانه‌های ملک‌زاده، محمودی، عرب‌زاده، نواب وکیل و لاری‌ها، در این دوره ساخته شده است. علاوه بر این، بناهایی مانند مسجد، آب‌انبار، حسینیه، بازارچه و کارگاه‌هایی که در این محله واقع شده، از تاریخ غنی آن خبر می‌دهد. وجود چنین آثاری نشان می‌دهد مردم یزد از گذشته، فهادان را یکی از مراکز تجمع خود به شمار می‌آوردند.

یکی از چهره‌های سرشناس این محله، شیخ احمد فهادان است که پس از مرگ وی، بقعه‌ای در آرامگاهش ایجاد شده است.

محله چهارمنار یزد

چهارمنار در منطقه مرکزی یزد واقع است و به عنوان محله‌ای با وسیع‌ترین بافت تاریخی در یزد شناخته می‌شود. در سال 2011، باغ تاریخی دولت‌آباد به عنوان یکی از بناهای تاریخی این محله، به همراه هشت باغ ایرانی دیگر، به عنوان گنجینه‌ای از باغ‌های ایرانی در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. به خاطر اهمیت آثار تاریخی این محله، در سال 2016 تمام آثار تاریخی آن در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیدند تا نظارت و حمایت بیشتری بر حفظ این ساختمان‌ها صورت گیرد.

مسجد میر خضر شاه (مسجد بزرگ چهارمنار)، حسینیه بزرگ چهارمنار، بقعه سید شمس‌الدین، بقعه شاه سیدرضا، آب‌نبار کوچه بندون، آب‌انبار باغ دولت‌آباد و مدرسه شاه‌ نعمت‌الله ولی از مهم‌ترین آثار تاریخی این محله هستند که مجموعه‌ای دیدنی از ساختمان‌های تاریخی را در کنار هم به وجود آورده است.

محله آب‌شاهی

این محله در حومه یزد واقع است و یکی از پرجمعیت‌ترین محله‌های یزد در روزگار گذشته به شمار می‌آمد. در آب‌شاهی قناتی واقع بود که آب آن به چهار قسمت تقسیم می‌شد، سه قسمت به باغ دولت‌آباد اختصاص داشت و یک قسمت در خود محله به مصرف اهالی می‌رسید.

محله خلف خانعلی

این محله را به عنوان یکی از محله‌های زرتشتی‌نشین یزد می‌شناسند، البته مسلمانان هم از گذشته در این محله زندگی می‌کنند. ساکنان این محله در گذشته به شعربافی و جوراب‌بافی مشغول بوده‌اند. وجود بناهای مذهبی زرتشتیان این محله را از دیگر محله‌های قدیمی یزد متمایز کرده است. انجمن مرکزی زرتشتیان یزد، کتابخانه هورشت، درمهر پشت خانعلی، پیر الیاس، پیر وهن‌سپند و دبستان خسروی از جمله بناهای چشم‌گیر این محله به شمار می‌رود. حمام خلف خانعلی دیگر بنای تاریخی این بخش از شهر یزد به شمار می‌رود که هنوز هم مورد استفاده اهالی است.

محله سر دو راه

ریشه نام‌گذاری این محله، قرار گرفتن آن بر سر دوراهی اصفهان و شیراز است. مسجد زاویه، کارخانه اقبال، آب‌انبار زاویه، آب‌انبار سر دو راه و آب‌انبار محمدباقر، آثار تاریخی این محله محسوب می‌شود.

محله لب خندق

در گذشته یزد خندقی داشت که آن را از گزند حمله دشمنان و اشرار در امان نگه می‌داشت. بر اساس نقل‌های تاریخی این خندق در زمان آل مظفر (قرن چهاردهم میلادی) به عنوان یکی از ابزارهای دفاعی شهر حفر شده است. بخشی از برج و باروی یزد، حسینیه لب خندق، کاروانسرای لب خندق و بازار خان، در این محله قرار دارد.

بخشی از برج و بارو و دیوارهای شهر تاریخی یزد در محله لب خندق

محله شاهدباز

مجموعه تاریخی امیر چخماق، یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین سازه‌های تاریخی یزد، در محله شاهدباز قرار دارد. این محله از قدیم به برگزاری مراسم مذهبی و عزاداری در حسینیه‌ها شهرت داشته است. آب‌انبار شاهدباز، حسینیه شاهد‌باز، مسجد شاهدباز و خانه اردکانیان در این محله یزد واقع است.

اطلاعات

نام	محله‌های قدیمی یزد، بازمانده میراثی کهن در دل شهری جدید
کشور	ایران
ناحیه	یزد
شهر	یزد
نوع	تاریخی
ثبت	یونسکو,ملی