آتشکده آذرخش، نیایشگاه مهرپرستان، زرتشتیان و مسلمانان

در گذشته، زرتشتیان در استان فارس حضور داشتند و آتشکده‌های فراوانی را نیز تاسیس کرده‌اند. آتشکده آذرخش یکی از همین آتشکده‌هاست که برای انجام آیین‌های پیروان زرتشت مورد استفاده قرار می‌گرفت. پس از ورود اسلام به ایران، بسیاری از آتشکده‌ها به مسجد تبدیل شدند و برخی دیگر به خاموشی گراییدند و متروک شدند. آتشکده آذرخش نیز یکی از آتشکده‌هایی محسوب می‌شود که در دوره‌ای به عنوان مسجد مورد استفاده قرار گرفته است.

ویژگی‌های آتشکده آذرخش

قدمت آتشکده آذرخش به دوره ساسانی بر می‌گردد. برخی تاسیس این بنا را به پوران‌دخت، دختر داراب کیانی، یکی از پادشاهان اسطوره‌ای ایران نسبت می‌دهند. به عقیده برخی مورخان، این آتشکده در ابتدا معبد مهرپرستان آریایی بوده و در عصر ساسانی به آتشکده تبدیل شده است. بر اساس برخی منابع، تاریخ ساخت این آتشکده به سده سوم میلادی بر می‌گردد.

بعدها در زمان حاکمیت ایلخانان مغول، در زمان پادشاهی هلاکوخان (1256 تا 1265 میلادی) به دستور ابوبکر سعد بن زنگی حاکم فارس، در قسمت چپ این بنا محرابی به وجود آمد. از آن پس آن را مسجد سنگی داراب خواندند.

در مجموع این بنا را می‌توان تنها بنای تاریخی ایران دانست که در سه دوره مهرپرستی، زرتشتی و اسلامی، کاربرد مذهبی داشته است. برخی منابع از این مکان با نام «قصر دختر» یا «کاروانسرا» یاد کرده‌اند.

معماری آتشکده آذرخش

مساحت آتشکده آذرخش به 420 متر مربع می‌رسد. این بنا به طور کامل در کوه تراشیده و بخشی از سقف آن باز گذاشته شده است. در زیر آتشکده حوضی کم‌عمق قرار دارد. شکل کلی معماری بنا به صورت صلیب است. رواقی در آن به چشم می‌خورد که با ستون و دهانه‌های طاق‌دار احاطه شده است. در قسمت شرقی غربی، درازترین قسمت بنا مشاهده می‌شود که از در ورودی شروع می‌شود و با دیواره‌ انتهایی، 20 متر فاصله دارد. طول اضلاع بنا نزدیک 18 متر است. ورودی بنا با یک هشتی قابل تشخیص است. در کنار این بنا، اتاقی با سقف طاقی‌شکل ساخته‌اند که هشت متر طول، سه متر عرض و نزدیک دو متر ارتفاع دارد. اتاق شبیه محلی است که نگهبانان در آن استقرار پیدا می‌کردند. مطالعات نشان می‌دهد کندن بنا احتمالا از قسمت نورگیر شروع شده و به صورت چاهی مربعی‌شکل ادامه یافته است. در این بنا محرابی نیز با تزئینات مقرنس و کتیبه‌ای به خط کوفی به چشم می‌خورد که طبق آن، در دوره اسلامی، این بنا به عنوان مسجد تغییر کاربری داده است. این محراب در سال 652 هجری قمری (1254 میلادی) ایجاد شده است.

داراب، شهر چند هزار ساله

آتشکده آذرخش در شهر داراب، در 275 کیلومتری شرق شیراز واقع شده است. این شهر با قدمتی چند هزار ساله، هم‌اکنون بیش از 70 هزار نفر جمعیت دارد و هفتمین شهر پر جمعیت استان فارس به شمار می‌آید. نام قدیم این شهر «دارابگرد» بوده است و در دوره‌های سلوکیان و اشکانیان، حاکمانی نیمه‌مستقل، تحت فرمان حکومت مرکزی بر آن حکومت کرده‌اند. داراب در سال 23 هجری قمری (643 میلادی) توسط سپاهیان مسلمان فتح شده است.

آب و هوای داراب گرمسیری است و در آن به ندرت برف می‌بارد. با این حال در بخش کوهستانی داراب، هوا سرد است. مرکبات محصول عمده این شهر است و از نظر کیفیت، در سطح بالایی قرار دارد. به جز آتشکده آذرخش، چندین اثر با قدمت بیش از هزار ساله در داراب وجود دارد.

آتشکده آذرخش در کجا قرار دارد؟

برای دیدن آتشکده آذرخش باید از داراب به سمت رستاق حرکت کنید و پس از پنج کیلومتر، به سمت راست جاده، مسیر خود را ادامه دهید. آتشکده در دامنه کوه ساخته شده است و باید برای رسیدن به آن، مسیری را در خارج از جاده طی کرد.

در نزدیکی این آتشکده می‌توانید از آسیابی دیدن کنید که آن هم در دل کوه ساخته شده و از نظر معماری منحصر به فرد است. آسیاب از دو تنوره بزرگ سنگی در بالای کوه به وجود آمده که آب از آن وارد می‌شد و چرخ آسیاب را به حرکت در می‌آورد.

ثبت ملی آتشکده آذرخش

این اثر در سال 1935 میلادی (1314 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

اطلاعات

نام	آتشکده آذرخش، نیایشگاه مهرپرستان، زرتشتیان و مسلمانان
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	داراب
نوع	تاریخی
ثبت	ملی