آرامگاه سعدی، محلی برای گرد آمدن دوستداران فرهنگ ایران‌زمین

سعدی یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایرانی است که مدتی پس از حافظ، یکی دیگر از شاعران بزرگ و نام‌آور ایرانی در شیراز متولد شد. این دو شاعر بزرگ نام شیراز را با ادبیات ایران عجین کرده‌اند. سعدی در سال 1210 میلادی متولد شد و پس از 80 سال (یا 81 سال) در شیراز بدرود حیات گفت. آرامگاه سعدی در شیراز، امروز به عنوان یکی از آثار ملی ایران شناخته می‌شود و هر ساله جمعیت زیادی برای ادای احترام به این شاعر بزرگ، در آن جا حاضر می‌شوند.

سعدی که بود؟

ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف که در اشعار خود از نام «سعدی» استفاده می‌کرد، شاعر و نویسنده پارسی‌گوی ایرانی است که به او لقب «استاد سخن» و حتی به طور خاص، «استاد» داده‌اند. وی در آثار خود از نظر اخلاقی و اجتماعی، مضامینی در اوج دارد. بسیاری از گفته‌های سعدی در گفتگوهای روزمره مردم ایران به صورت ضرب‌المثل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سعدی سال‌های بسیاری از عمر خود را در مناطق مختلف مانند آناتولی، مصر، سوریه، عراق، پاکستان، مصر، آسیای مرکزی و حجاز (عربستان سعودی امروز) گذراند ولی پس از 30 سال مسافرت، به زادگاهش برگشت و مورد استقبال مردم شیراز قرار گرفت.

گفته می‌شود در زمان حیات سعدی، اوضاع ایران بسیار ملتهب بود و او به دلیل زبان صریحش، نمی‌توانست در برابر نابسامانی اوضاع و بی‌کفایتی حاکمان سکوت کند. بنابراین در اوج جوانی شیراز را ترک کرد تا هم به تحصیل دانش بپردازد و هم از گزند حاکمان ظالم در امان بماند.

آثار ادبی سعدی

تبحر سعدی در استفاده از ظرایف زبان فارسی بی‌نظیر است. او را شاعری می‌دانند که شعرهایش «سهل ممتنع» است، یعنی اشعار او به قدری روان و همه‌فهم است که همگان خیال می‌کنند می‌توانند مشابه او شعر بگویند، در حالی که سرودن این اشعار با این مضامین و معانی، یکی از دشوارترین کارهای ممکن است!

از وی اشعاری در قالب‌های مختلف شعری بر جای مانده است. غزلیات سعدی در اوج کمال است ولی دو کتاب «بوستان» و «گلستان» که اولی به شعر و دومی به نثر آهنگین نوشته شده، به عنوان دو کتاب بزرگ وی شناخته می‌شود. سعدی در این کتاب‌ها با بیان حکایت‌هایی جذاب و بی‌نظیر که بسیاری از آن‌ها تجربیات سفرهای او بوده، نکات اخلاقی و تربیتی بسیار زیبایی را بیان می‌کند.

معماری آرامگاه سعدی

سعدی در سال 1291 یا 1292 میلادی در شیراز فوت کرد. وی در روستایی که آن زمان خارج از شهر شیراز بود، دفن شد، ولی امروز با گسترش محدوده شهری شیراز، آرامگاه سعدی در داخل شهر و در یکی از مناطق حاشیه‌ای آن قرار گرفته است. این منطقه در شمال شرقی شیراز، در نزدیکی باغ دلگشا واقع است و آن را «سعدیه» نیز می‌نامند. آرامگاه فعلی سعدی، در اوایل قرن هجدهم به وسیله کریم‌خان زند ساخته شده است. کریم‌خان بنیان‌گذار سلسله زندیه بود که شیراز را پایتخت خود قرار داد و بناهای فراوانی را در آن احداث کرد. آرامگاه سعدی بنایی چندضلعی است که گنبدی بالای آن خودنمایی می‌کند. البته این بنا ممکن است از دور چهارگوش به نظر برسد. چنین نمایی به دلیل استفاده از کاشی‌های شیرازی رنگارنگ منقش به نقش درخت است که از دور، به شکل مسطح نمایان می‌شود. اگر به آرامگاه سعدی وارد شوید، به راحتی ساختار هشت‌گوشه آن را تشخیص خواهید داد. سنگ مزار سعدی نیز در زیر سقف زیبای آرامگاه مشخص است و روی آن اشعاری از خود او حک شده است.

آرامگاه سعدی در زمان پهلوی اول (دهه 1930 میلادی) بازسازی و بخش‌های دیگری به آن افزوده شده است. در همین دوره مقبره سعدی با یک رواق ستون‌دار به مقبره شوریده شیرازی، یکی دیگر از شاعران این شهر، متصل شد. شوریده شیرازی در سال 1926 م. دار فانی را وداع گفته است. محسن فروغی، استاد معماری دانشگاه تهران، طراح اصلی مجموعه سعدیه بود.

فضای اطراف آرامگاه سعدی

آرامگاه سعدی درون باغی قرار دارد که برای زیبایی بیشتر، گل‌هایی رنگارنگ و چندین درخت سرو در آن کاشته شده است. پلکانی که در قسمتی از حیاط وجود دارد، به زیرزمینی راه پیدا می‌کند که یک حوضچه ماهی در آن قابل مشاهده است. این حوضچه از زمان زندگی سعدی به همین شیوه مورد استفاده بوده است.

به خاطر استقبال روزافزون بازدیدکنندگان از مقبره سعدی، اخیرا فضای باغ وسعت داده شده تا افراد بیشتری بتوانند در آن حضور پیدا کنند.

ثبت ملی آرامگاه سعدی

آرامگاه سعدی، شاعر بزرگ ایرانی در سال 1975 میلادی (1354 خورشیدی) در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید.

اطلاعات

نام	آرامگاه سعدی، محلی برای گرد آمدن دوستداران فرهنگ ایران‌زمین
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	شیراز
نوع	تاریخی
ثبت	ملی